Medeni Hukukun Uygulanması
Genel olarak hukukun uygulanması soyut ve genel içerikli hukuk kurallarının hayatta karşılaşılan
durumların özellikleri göz önünde tutularak uydurulmasıdır. Hukukun uygulanmasından sorumlu
olanlar yargı mercileridir. Hakimler, hukuki anlaşmazlıkları çözümleyebilmek için hukuku uygulamak
zorundadır, bunu nasıl yapacaklarını kural olarak yargılama (muhakeme) usulüyle ilgili kanunlar
düzenler.
İzlenen aşamalar
Sorunun hangi hukuk dalıyla alakalı olduğunun tespiti
Sorunla alakalı hukuk kurallarının araştırılması
Hangi hukuk kaynağının önceliğe sahip olduğunun tespiti
Dar anlamda uygulamaya geçiş
Hukukun Geniş Anlamda Uygulanmasının Esasları
Yer Bakımından Uyg. = Belli bir devletin sınırları içerisinde ve bağlı bulunan yerlerde bu
devletin pozitif hukuku uygulanır.
Zaman Bakımından Uyg. = Aynı konuda farklı zamanlarda yürürlüğe girmiş hukuk kuralları
olabilir.
Anlam Bakımından Uyg. = Hakim, uygulayacağı hukuk kuralı yeterince açık değilse bu kuralı
anlamlandırmak zorundadır.
Medeni Hukukun Kaynakları
Nasıl ve ne suretle meydana geldiği, hukukun kökenini gösterir ve hukuk felsefesinin alanına
girer.
Nasıl ve hangi şekillerde görüldüğü, şekli kaynakları işaret eder.
Medeni Hukukun Şekli Kaynakları
1-Yazılı Kaynaklar (asli ,1.derece)
Kanunlar, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, yönetmelikler, içtihadı birleştirme kararları
2-Yazısız Kaynaklar / Örf ve Adet Hukuku (tali,2.derece)
Örf ve adetlerin hepsi örf ve adet hukuku kapsamına dahil değildir. Örf ve adetlerin bu kapsama
girmesi için şartlar vardır.
1-Maddi (Dış) Unsur = Süreklilik
2-Manevi (Psikolojik) Unsur= Genel inanış
3-Hukuki Unsur = Maddi yaptırım
Örf ve Adet Hukukunun Yazılı Hukuk Karşısındaki Durumu
Kanunla aynı güce sahip olabilir, kanunla birlikte uygulanır.
Kanunu tamamlayıcı olabilir.
Kanunun açık olmadığı yerlerde yorumlayıcı olabilir.
Örf ve Adet Hukukunun Medeni Kanun Karşısındaki Durumu
Türk kanun koyucusu örf ve adet hukukunu ancak hakkında yazılı bir kural bulunmayan durumlarda
kullanmayı uygun bulur. Ancak tamamlayıcı veya yorumlayıcı işlevi bulunabilir.
Tamamlayıcı Niteliği – Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa örf ve adet hukukuna göre
karar verilir.
Yorumlayıcı Niteliği – Medeni Kanun’un ikinci bir kaynağı gibi.
NOT = Kanuna aykırı bir örf ve adetin hukukun kaynağı olması ihtimali yoktur çünkü olsaydı örf ve
adet hukuku , hukukun asli kaynağı olurdu. Ancak bu durum kanuna aykırı bir örf ve adetin yazılı
kurallara etkisinin olmadığı anlamına gelmez. Kanuna aykırı bir adetin varlığı mevcut kanunun
toplumun ihtiyaçlarını karşılamadığı ve gözden geçirilmesi gerektiği anlamına gelir.
Örf ve Adet Hukukunun Türleri
1-Genel Örf ve Adet H. – Bir ülkenin tamamını kapsar.
2-Özel Örf ve Adet H. – Bir ülkenin belli bir kesiminde veya toplulukta uygulanır.
3-Yerel Örf ve Adet H. – Yalnızca bir bölgede uygulanır.
3-Hakim Tarafından Yaratılan Hukuk Kuralları
Medeni Kanun hakime gerektiği zaman hukuk kuralı yaratma yetkisi ve görevi verir. Kanun koyucu
gibi hareket ederek hukuk düzeni ile bütünleşecek çözümler üretirler. Bunu üç yolla yapabilirler:
1-Kıyas
2-Hukukun genel ilkelerine dayanarak
3-Yeni bir kural yaratarak
Hukukta kanun ve hukuk boşluğu durumu – Hakim bir meselede ilk olarak yazılı hukuk kurallarına
başvurur, cevap alamazsa (kanun boşluğu) örf ve adet hukukuna başvurur, cevap alamazsa (hukuk
boşluğu ) hukuk yaratır.
Medeni Hukukun Zaman Bakımından Uygulanması
İlke olarak her kanun yürürlüğe girmesinden yürürlükten kaldırılmasına kadar geçen
süreçteki durumlara uygulanır.
Medeni Kanun’un Geriye Yürümemesi İlkesi
Uygulama Kanununun geriye yürümeyeceği hakkındaki maddesi yalnızca kazanılmış
(müktesep) haklar için geçerlidir.
Geriye Yürümeme İlkesinin İstisnaları
1-Kazanılmamış (Beklenen) Hak – Eski kanun zamanında henüz doğup kazanılmamış
olmasına karşın ileride doğup kazanılması olası olan hak. Kazanılmamış haklar, kesin olarak
kazanılana kadar kazanılmalarından önce yürürlüğe girmiş olan yeni kanuna tabi olurlar.
2-Emredici Hukuk Kuralları – Eski kanunun uygulanması yeni kanunun emredici hükümlerine
aykırı düşerse yeni kanun uygulanır.
NOT = Eski genel/yeni genel, eski özel/yeni özel ,eski genel/yeni özel kanun durumlarında
hangisinin uygulanacağı konusunda yeni tarihli olan tercih edilir. Ancak eski özel/yeni genel
kanun durumunda kanun koyucunun amacına bakıldıktan sonra tercih yapılır.
