Fiil Ehliyetinin Şartları
-Ayırt etme gücüne sahip olmak
-Erginlik(Rüşt)
-Kısıtlı Olmamak
Ayırt Etme Gücünün Bulunması : Akla uygun şekilde davranmaktır, kişinin yaptığı davranışın sonuçlarını bilip bilmemesi durumu. MK.m.13 bu durumu örneklendirme ile açıklar. Ergin her bireyin ayırt etme gücüne sahip olduğu karine olarak kabul edilir. Ayırt etme gücü bazen kişi üstünden kalkar bu nedenle fiilin gerçekleştiği anda olup olmadığına dikkat edilir.
Erginlik (Rüşt) : MK.m.11 erginlik durumunu düzenler. Erginlik normal ve erken olmak üzere iki durumda incelenir.
Normal Erginlik- 18 yaşın doldurulması
Erken Erginlik- Evlenme ile erken erginlik (MK.m.11-124) ve ergin kılınma ile erken erginlik (MK.m.12) olmak üzere iki durumda gerçekleşir.
NOT: Ergin olmak ve kanunun belli bir yaş sınırı aradığı durumları karıştırmayın. Kanunda yaş sınırı varsa kişi ergin olsa bile istenen sınırı doldurması gerekiyor.
Kısıtlı Olmamak: MK.m.405-406-407-408 bu durumu düzenler. İlk üç maddede kişi istemese bile yasal temsilci atanır ancak son madde isteğe bağlıdır. Sadece erginler kısıtlanır çünkü küçüklerin zaten velisi vardır yani kısıtlıdır. Kişi kısıtlandıktan sonra yasal temsilci atanır, veli varsa veli yoksa vasi atanır.
Tam Ehliyetine Göre Ehliyet Grupları
Tam Ehliyetli : MK.m.9-10 düzenlemiştir. Ergin olmak,ayırt etme gücüne sahip olmak ve kısıtlı olmamak gereklidir. Tam ehliyetlilik hukuki işlem, tasarruf, dava ve haksız fiillerden sorumlu olma ehliyetini içerir.
Tam Ehliyetsiz : MK.m.14-15 düzenlemiştir. Dikkat edilen nokta ayırt etme gücünün bulunup bulunmamasıdır. Kısıtlılar ve küçükler olarak iki gruba ayrılır. Mutlaka kendilerine yasal temsilci atanır ve bu yasal temsilciler üçüncü kişilere karşı tam ehliyetsizi temsil eder. Bu gruptaki kişiler fiil ehliyetinin içerdiği dört ehliyete de kural olarak sahip değildir ve hukuki işlemleri mutlak butlanla geçersizdir. Haksız fiillerinden kural olarak sorumlu değildirler ancak istisnalar vardır.
İstisnalar – 1)Hakkaniyet sorumluluğu: BK.m.65 2)Ayırt etme gücünün geçici kaybı: BK.m.59
Sınırlı Ehliyetsizler : MK.m.16 düzenlemiştir. Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar olarak iki gruba ayrılır. Dava ve haksız fiillerden sorumlu olma ehliyetine sahiptirler. Hukuki işlemleri yönünden üç grupta incelenir.
1)Bizzat Kendilerinin Yapabileceği İşlemler : Karşılıksız kazandırma sağlayan işlemler, serbest mallarıyla ilgili işlemler (MK.m.357) , bir meslek veya sanatla uğraşmak (MK.m.359-453) , başkasının temsilcisi olarak hareket etmek, kişiye sıkı sıkıya bağlı hakların kullanımı (istisna-evlilik ,nişanlanma…)
2)Yasal Temsilci Rızası İle Yapabileceği İşlemler : Kendini yükümlülük altına sokan işlemler, borç yükleyen işlemler, etkilerini sınırlı ehliyetsizin hakları üzerinde gösteren işlemler.
NOT: Yasal temsilci rızası izin ve icazet olarak iki türlüdür. Yasal temsilci rızası dışında yapılan işlemlerin yaptırımı tek taraflı bağlamazlıktır.
3)Yasak İşlemler : MK.m.449 ve BK.m.444 düzenlemiştir. Yasak işlemlerin yaptırımı mutlak butlandır.
Sınırlı Ehliyetliler : Aslında tam ehliyetliler ama kanun koyucu bazı özel durumlarda ehliyetlerini sınırlar. Evli kişiler ve kendisine yasal danışman atanan kişiler bu grupta incelenir.
MK.m.429 yasal danışmanlığı düzenlemiştir. Yasal danışman rızası olmadan yapılan işlemlerin yaptırımı tek taraflı bağlamazlıktır.
NOT: Yasal temsilci ve yasal danışman farklıdır.
