Koşul (Condicio, Şart)
Şart, hukuki muameleye, işleme ilave edilmiş özel bir unsurdur ve hukuki muamelenin neticeleri,
gelecekte gerçekleşeceği işlem sırasında belli olmayan bir olguya bağlanmıştır.
Taraf iradesine göre, neticeleri gelecekte gerçekleşmesi şüpheli bir vakıaya bağlı hukuki muamele,
şartlı yapılmış bir hukuki işlemdir.
! Şart olarak kararlaştırılan olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli olmadığı halde, zamanı belli
olabilir. Bazen de hem koşulun gerçekleşip gerçekleşmeyeceği hem de zamanı belli olmayabilir.
Ahlaka aykırı veya imkânsız bir koşul kural olarak bütün iradeyi etkisiz hale getirir.
A. Geciktirici Koşul (Condicio Suspensiva) – Bozucu Koşul (Condicio Resolutiva)
Eğer hukuki muamelenin sonuç doğurması gelecekteki tahakkuku şüpheli olayın gerçekleşmesine
bağlıysa geciktirici şart söz konusudur.
Eğer bir hukuki muamelenin hükümleri koşulun gerçekleşmesi ile sona erecekse, koşul bozucu,
yani muameleyi hükümden kaldırıcı niteliktedir.
B. İradi, Tesadüfi ve Karma Şartlar
Gerçekleşmesi taraflardan birinin iradesine bırakılmış koşula iradi koşul denmektedir.
Tesadüfi şartta ise taraf iradesinden bağımsız bir olay ele alınmıştır.
Karma şartta hem taraflardan birinin hem de üçüncü bir kişinin iradesi söz konusudur.
C. Gerçekleşebilecek – Gerçekleşemeyecek Şartlar
D. Olumlu – Olumsuz Şartlar
Vade (Dies)
Vade hukuki muameleye ilave edilmiş olan gelecekte gerçekleşmesi kesin bir olgudur. Taraf
iradesine göre hükümler belli bir vadede başlayacaktır veya sona erecektir.
Vade bir takvim günü olarak belirlenmiş olabilir. Bu vadenin hem gerçekleşeceği hem de ne zaman
gerçekleşeceği kesindir. Bazen de gerçekleşeceği kesin olmakla beraber ne zaman gerçekleşeceği
belli olmayabilir.
- Başlangıç vadesinde (dies a quo) hukuki muamelenin hükümleri belli bir anda doğmaya başlar.
- Sona erdirici vade (dies ad quem) halinde ise muamele hükümlerini derhal doğuracak, fakat o
hükümler belli bir tarihte sona erecektir.
Mükellefiyet (Modus)
Bir kazandırıcı muamelenin muhtevasına taraf iradesiyle dahil edilen bu unsura göre, lehine
muamele yapılan kimseye belli bir davranışta bulunma mükellefiyet yüklenmektedir. Modus daha
çok bağışlamalarda ve ölüme bağlı tasarruflarda görülmekteydi.
