BORÇLARIN KAYNAKLARI
Borçların Kaynakları.
Gaius döneminde borçların oluşumu “sözleşmeden doğan borçlar, haksız fiilden doğan borçlar, diğer sebepler” olmak üzere üç başlıkta incelenmiştir. Iustiniaus döneminde “sözleşme, sözleşme benzeri, haksız fiil, haksız fiil benzeri” şeklinde dörtlü bir sınıflandırma vardır. Vasiyet, vesayet, vekaletsiz iş görme sözleşme benzeri şeylerden doğan borçlar kapsamına girerdi. TBK’da bu sınıflandırma “sözleşmeden doğan, haksız fiilden doğan, sebepsiz zenginleşme, diğer sebepler” şeklinde yapılmıştır.
On iki levha kanunlarında borcun kaynakları katı bir şekilde, usul hukukuna oldukça önem verilerek belirlenmiştir. Çok gelişmiş bir borç kaynağı sistemi yoktu. Birkaç basit hukuki muamele yeterli oluyordu. Şekilci sözlerin karşılıklı söylenmesiyle bir sponsio oluşuyordu. İlerleyen süreçte bu tip muamelelerin yanına furtum, iniuria gibi birkaç özel hukuk suçu eklenmiştir.
MÖ III. Yüzyıldan itibaren on iki levha kanunlarının yetersizliği iyice ortaya çıkmış ve yeni bir sistem düzenlenmiştir. Borçların sözle(verbis), yazıyla(litteris), mal ile(re) oluştuğu kabul edilmiştir. Sözle borçta beyan edilen sözlerle borç altına girilirdi. Yazıyla borçta yazılı kelimelerle borç altına girilirdi. Mal ile borç bir kişide bir malın haksız yere bulunmasıyla ortaya çıkardı. Mal ile borç durumlarında condictio davasına başvurulurdu.
Rızai akitler şeklinde yeni bir sistem de kurulmuştur. Bu akitler iki taraflıdır. Bir tarafın borcu diğeriyle ilişki halindedir. Bu akit tipiyle karşılıklı borç kavramı roma hukukuna yerleşmiştir. Bu akit dürüstlük, iyiniyet fikirleriyle özdeşleştirilmiştir. Rızalar uyuştuğu an akit hemen oluşur.
Gaius’tan Iustiniaus’a kadar, ınstıtutiones sistemi inşa edilmiştir. İmparator Hadrianus devrinde klasik devir hukukçuları borç kaynakları tablosunu tamamlamışlardır.
Modern hukukta borç kaynakları kesin kurallar şeklinde belirlenmiştir. Roma haksız fiil sistemi korunmuştur. Haksız fiil ve haksız fiil benzeri arasındaki farklar belirlenmeye çalışılmıştır. Sebepsiz zenginleşmenin hukuki düzenlemesi ispat güçlükleriyle karşılaşmaktadır .
Borçların Kaynakları.
