Eşya hukukuna ait yasal düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nda yer almaktadır. Eşya hukukunun konusu ayni haklar, zilyetlik ve tapu sicilidir. Öğretide farklı görüşler olmasına rağmen ayni haklar bir şey üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet sağlayan ve bu nedenle de herkese karşı ileri sürülebilen mutlak haklardır. Ayni haklar umumiyetle eşya üzerinde söz konusu olsa da eşya statüsünde olmayıp ayni hakka konu olan başkaca şeyler de mevcuttur. Bunlar; doğal güçler, bağımsız ve sürekli haklar ve nihayet üzerinde ayni hak kurulabilen haklardır.
Peki eşya nedir?
Günlük anlamda kullanılan eşya ile hukuki anlamda eşya farklıdır. Bir buğday parçası gündelik anlamıyla eşya sayılabilse de hukuken eşya sayılmaz. Zira tek bir buğday parçası bir ihtiyaca yanıt veremez bu sebeple hukuk düzeni tarafından korunması gerekli görülmemiştir. Sonuç olarak eşya, bireysel hakimiyete konu olabilen ve ekonomik bir değeri olan maddi varlıklardır. Ancak bu varlıklar içerisine kişi ve hayvanlar girmemektedir.
Ayni haklar için eşya üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet sağlayan ve bu nedenler herkese karşı ileri sürülebilen haklar tanımını yapmıştık. Doğrudan doğruya hakimiyetten anlaşılması gereken araya bir aracının girmemesidir. Örneğin alacağı elde etmek için borçlunun edimini ifa etmesi gerekir. Dolayısıyla alacak hakkı üzerinde hakimiyet doğrudan doğruya değildir ancak ayni haklarda bu durumu tam tersi mevcuttur. Ayni haklar mutlak haklardan olduğu için herkese karşı ileri sürülebilmektedir. İhlal eden herkesten ihlale son verilmesi istenebilmektedir.
AYNİ HAKLARIN TASNİFİ
Ayni haklar sağladığı yetkiye ve hak sahibini belirlenişine göre tasnif edilebilirler. Sağladığı yetkiye göre tasnifte mülkiyet hakkı kişiye en geniş yetkileri tanıyan ayni haktır. Mülkiyet hakkı sahibi (=malik) eşya üzerinde usus (kullanma), fructus (yararlanma) ve nihayet abusus (tasarruf) yetkilerine sahiptir. Mülkiyetin dışında kalan ayni hakları sınırlı ayni haklar başlığı altında görebiliriz. Bu türden ayni haklarda şey üzerindeki usus-fructus-abusus yetkilerinden sadece biri yahut ikisi mevcuttur. Sınırlı ayni haklardan olan irtifak hakları hak sahibine usus ya da fructus veya iki yetkiyi birden tanımaktadır. Rehin hakları da ikinci sınırlı ayni haktır. Rehin hakları hak sahibine malın değerinden yararlanma yetkisi sağlamaktadır. Alacaklı rehin verilen malı satıp alacağı değerinde parayı tahsil edebilme yetkisine sahiptir. Son sınırlı ayni hak ise taşınmaz yüküdür. Bu ayni hakta ise taşınmazın maliki yük alacaklısına bir edimi yerine getirme borcu içerisindedir. Malik yük alacaklısına karşı yapma veya verme edimi borcu altına girmektedir ancak aynı zamanda taşınmazı borcuna teminat olarak göstermektedir. Ayni haklarda ikinci tasnif ise hak sahibinin belirlenmesine göre olmaktadır. Birinci ihtimalde ayni hak kişiye özel tanınmış olabilir ki buna kişiye bağlı ayni hak denir. İkinci ihtimalde ise ayni hak eşyaya bağlı olmaktadır böylece eşyaya kim malikse ayni haktan o istifade edecektir.
