ANAYASA KAVRAMI
Anayasal ideolojiler temelinde farklılaşan unsurlar, anayasaya yüklenen anlamı etkiler.
Anayasacılık bir olgudur.Bu olgunun ana unsuru ‘anayasa’ denilen temel kavramlardır. Anayasalar, kanunlardan bazı yönler bakımından ayrılsa da kanunlar gibi konusu da vardır. Kanunların konusu kadar normatif özellikleri de önemlidir. Normatif özellkler kurallar arasındaki ilişkiyi ortaya koyar. Bu yüzden bir kuralın kanun olmasıyla kararname olması ya da yönetmelik olması farklı hukuki sonuçlar doğurur.
1)ANAYASANIN TERMİNOLOJİSİ
*ANAYASA:
constitution(ana teşkilat düzeni) : düzenleme alanına dikkat çeker.
Lex fundamentalist/ Basic Law(temel kanun) : normatif niteliğine dikkat çeker.
*OSMANLI- TÜRK ANAYASALARI
1)KANUNİ ESASİ(1876): temel kanun
2)TEŞKİLAT-I ESASİYE(1921-1924): anayasanın düzenleme konusuna işaret eder.
3)ANAYASA(1961-1982)
****NOT****
Anayasa devletin teşkilat düzenini düzenleyen kanuni bir terimdir. Bu teşkilat düzeninin de üç temel unsuru vardır:
1)Devletin temel organları(yasama, yürütme, yargı)
2)Devletin temel ilkeleri
3)Temel hak ve hürriyetler
2)ANAYASANIN TANIMI
Anayasa, 18. yüzyıla kadar devletin ana düzenine ilişkin kurallar bütünü olarak anlaşılmıştır. Modern dönemle ise bu tanımla beraber yazıllı kurallara yer veren temel kanun olarak nitelendirilmiştir.
2)a)MADDİ-ŞEKLİ ANAYASA:
*Anayasanın şekli yönü devletin ana teşkilat yapısını düzenleyen yazılı temel bir kanun olduğudur. *Anayasanın maddi yönü teamüller ya da devletin kuruluşu aşamasında siyasi bir karar olarak ortaya çıkan devlet düzeninin temeline ilişkin ilkeler bütünüdür.
*Maddi anayasa tanımı, anayasaların 18. yüzyılda kazandığı temel kanun fikrinden uzaktır.
*Anayasa devletin ana düzeni değil, bu düzene dair kabul edilen temel bir kanun anlamında kullanılmaktadır.
*Yazılı anayasanın olduğu bir hukuk düzeninde, anayasa metni dışında anayasal kuralların varlığından söz edilemez. Anayasal kuralların pozitif hukuk bakımından geçerliliği şekli anayasa anlayışına göre belirlenmelidir.
*Anayasal kanunlar, diğer kanunlar gibi genel, sayut ve sürekli olmakla beraber yapan rgan ve yapılış şekli ya da normlar hiyerarşisindeki yeri bakımından diğer kanunlardan ayrılmaktadır.
2)b)YAZILI-YAZISIZ ANAYASA:
*Yazılı anayasa, devletin ana teşkilat düzenine ilişkin kuralların tek bir kanun altında toplanmasıdır. Yazılı anayasalar devletin temel düzenine ilişkin kuralların daha belirgin hale getirilerek, iktidarın keyfiliğini engelleme ve temel hak ve hürriyetleri daha güvenceli hale getirme ihtiyacından doğmuştur. Bu nedenle yazılı anayasa geleneği, liberal devlet anlayışının bir sonucudur.
*Liberal devlet anlayışı ilk kez 1787ABD Anayasası’nda bütüncül bir yazılı temel kanun şeklinde hayat bulmuştur.
Liberal devlet: Güçler ayrılığına yer verir.
Hak ve hürriyetleri güvence altına alır.
*Yazılı anayasa pozitif hukuk düzenlemeleri dışında devlet ana teşkilat düzenine ilişkin kurallar bütünü olarak kabuk edilir. Bu kurallar, devletinkuruluş aşamasında ” siyasi kararlar” olarak ortaya çıkmaktadır.
*Yazısız anayasa , maddi anayasa anlayışı ile örtüşmektedir.
*Alman anayasa teorisyeni Carl Schmitt’e göre Weimar Cumhuriyet’i Anayasası’nın temeli; cumhuriyet, parlementer demokrasi, temel haklar, hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı ilkeleridir. Anayasa metninin özünü oluşturan bu ilkeler, pozitif hukukun dışında devlet kurarken alınan siyasi karardır. Bu ilkeleri değiştirmek pozitif hukuk düzenlemeleri içinde mümkün değildir.
Yazısız ya da maddi anayasa anlayışı içinde diğer bir tanımlama ”teamüli anayasa” kavramadır. İngiltere’de teamüli anayasadan söz edilir.
****NOT****
Kanunlar anayasaya dayanmak zorunda değildir. Bu yüzden anayasal boşluklar kanunlarla doldurulabilir.
