YÜRÜTME
I. Yürütme Organı: Yürütme organının yapısı o ülkenin hükümet
sistemine göre değişiklik göstermektedir. Biz de bu sistmleri iki grupta
inceleyeceğiz. Bunlar : Başkanlık sistemi ve parlamenter sistemdir.
A. Başkanlık Sistemlerinde Yürütme Organı: Bu sistemde yürütme organı
monist niteliktedir. O da başkandır. Başkanın dışında sembolik bir devlet
başkanlığı makamı yoktur. Yürütme birimlerinin başı durumunda olan
kişiler parlamneter sistemdeki bakanlar gibi değildir. Bunlar başkanın
yardımcıları konumundadır. Başkan yasamanın güvenine dayanmaz.
Başkan parlamneto karşısında siyasal olarak sorumsuzdur. Yürütme ile
ilgili bütün yetkiler başkana aittir.
B. Parlamenter Sistemlerde Yürütme Organı: Bu sistemde yürütme
organı ikili yapıdadır. Bir yanda devlet başkanı bir yanda da bakanlar
kurulu vardır.
- Devlet Başkanı: Monarşik sistemlerde kral, cumhuriyet sistemlerinde
cumhurbaşkanı ismini alır.
A-Cumhurbaşkanı : Cumhurbaşkanı parlamento tarafından seçilir. Bu
sistemde cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmezler. Bazı
ülkelerde cumhurbaşkanı gizli oy seçim usulü ile belirlenir.
Cumhurbaşkanının görev süresi genellikle beş veya yedi yıldır.
Tekrar Seçilebilirlik: Bu konuda üç sistem vardır.
- Birinci sistemde tekrar seçilebilirlik açısından sınırlandırma yoktur.
- İkinci sistemde bir kişi cumhurbaşkanlığına en çok iki defa seçilebilir.
- Üçüncü sistemde tekrar seçilebilirlik kanul edilmemiştir.
Vekalet: Cumhurbaşkanına vekalet edilmesi ihtiyacı,
cumhurbaşkanlığının boşalması ve cumhurbaşkanının görevini geçici
olarak yerine getiremeyecek durumda bulunması hallerinde ortaya çıkar.
Genlde vekalet etme görevi parlamento başkanlarına verilir. Türkiye’de
bu görev cumhurbaşkanı yardımcısına verilmiştir.
B-Devlet Başkanlarını Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu: Bu kısmı siyasal,
cezai ve hukuki sorumluluk olmak üzere üçe ayırarak incelemek gerekir.
Devlet Başkanlarının Siyasal Sorumsuzluğu: Monarşik ve cumhuriyet
nitelikli parlamenter sistemlerde devlet başkanlarının siyasal
sorumluluğu bulunmamaktadır.
Devlet Başkanının Cezai Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu: Parlamenter
monarşilerde kralın cezai sorumsuzluğu ilkesi kabul edilir. Kral
dokunulmazdır, bu dokunulmazlık tam ve mutlaktır. Ister göreviyle ilgili
olsun ya da olmasın işlediği bütün suçlardan sorumsuzdur.
Cumhuriyetlerde cezai sorumsuzluğu ilkesi kabul edilmiştir fakat bu
dokunulmazlik mutlak değildir. Işlediği kişisel suçlardan sorumlu,
göreviyle ilgili suçlardan dolayı sorumsuz kabul edilmiştir.
Devlet Başkanının Hukuki Sorumluluğu: Monarşilerde kralın
sorumsuzluğu mutlaktır. Cumhuriyetlerde ise iki farklı açıdan incelemek
gerekir. Görevi dışındaki eylemlerinde sorumluluğu tamdır. Görevi ile
ilgili eylemlerinden kaynaklı hukuki sorumluluğununk kural olarak
olmadığı kabul edilir.
C-Devlet Başkanlarının Görev ve Yetkileri:
- Devleti temsil,anayasal organların düzenli ve uyumlu çalışmasını
gözetme bu organlar arasında hakemlik yapma aynı zamanda uyarıp
görüş bildirme. - Parlamenter hükümet sistemlerinde parlamentoyu fesih yetkisi,
parlamnetoyu toplantıya çağırma, toplantıları erteleme,mesaj yetkisi,
kanunları onaylama yetkisi, kanunları tekrar görüşülmek üzere geri
gönderme yetkisi, kanunları yayın yetkisi. - Başbakanı atamak, bakanları atamak ve azletmek, bakanlar kuruluna
başkanlık etmek, bazı kamu görevlilerini atamak, başkomutanlık yapma - Suçluları affetmek, cezaları indirmek, hakimleri atamak, savcıları
atamak, yüksek mahkemelere üye seçmek,anayasa mahkemesine iptal
davası açmak. - Yabancı devletlere temsilci göndermekve yabancı temsilcileri kabul
etmek, uluslararası andlaşmaları onaylamak, savaş ilan etmek.
- Hükümet: Hükümet terimi yerine bakanlar kurulu ve kabine kelimeleri
de kullanılabilir.
a- Bakanlar Krulu: Bu krul başbakan ve balanlardan oluşur. Başbakan
devlet başkanı tarafından atanır. Bakanlar ise başbakan önersi ile devlet
başkanı tarafından atanır. Bakanlar krulu parlamento karşısında bütün
üyeleriyle birlikte sorumludur. Buna kolektif sorumluluk ilkesi denir.
Sorumluluğun tek tek tüm bakanlar tarafından yüklenilmesi de
dayanışma ilkesi olarak adlandırılır. Bakanlar krulunun toplantıları
gizlidir.
b- Başbakan: Başbakan bakanlar kurulunun başkanıdır. Fiili olarak
parlamenter sistemlerde başkan ve bakanlar arasında hiyerarşik bir
düzen bulunmaktadır. Başbakan olarak atanabilmek için parlamento
üyesi olmak gerekir. Başbakan atama yetkisi devlet başkanınındır.
Başbakanın görevi ölüm, istifa, güvensizlik oyuyla karşılaşma, seçimlerin
yenilenmesi gibi nedenlerden dolayı sona erer.
c- Bakanlar: Bakanların başında bulunan idari teşkilata ise bakanlık denir.
Yetki bakanlığa değil bakana aittir. Görev o bakan adına yapılır. Bakanlar
arasında eşitlik ilkesi vardır. Bakan olarak atanmak için parlamento üyesi
olmak gerekir. Bakanlar başbakanın önerisi üzerine devlet başkanınca
azledilebilir.
II. Yürütme Fonksiyonu
Yürütme İşlemleri: Yürütme işlemi,yürütme organının belli bir sonuç
doğurmaya yönelik irade açıklamasıdır. Yürütme işlemini organik
kriterden yola çıkarak yürütme organı tarafından yapılan bir işlem olarak
tanımlayabiliriz. Yürütme işleminin bireysel, somutve süblektif olması
zorunlu değil.
Yürütme Fonksiyonunun Özellikleri
- Kanuna Dayanma: Yürütme organı yasama organı tarafından önceden
kanunla düzenlenmemiş bir alanda işlem yapamaz. Yürütme organının
işlemleri kanuna dayanmak zorundadır. Kanun olmayan yerde yürütme
de yoktur. Yani yürütme fonksiyonu yasama fonksiyonuna dayanmak
zorundadır. - Kanuna Aykırı Olmama: Yürütme fonksiyonu kanuna aykırı olamaz.
Yürütme organlarının işlemleri kanunlara uygun olmalıdır. Kanunun
çizdiği sınırlar dışına çıkmamalıdır. - Yürütme Fonksiyonunun Alanı: Yürütme fonksiyonu konu bakımından
sınırlandırılmamıştır. Kanuna dayandığı takdirde istediği alanda işlem
yapabilir.
Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri: - Tüzük ve Yönetmelik
- Kanun Hükmünde Kararname
Hayrun Nisa
