1) Yumuşak Anayasa
Değiştirilişleri bakımından hiçbir zorlayıcı koşul bulunmayan ve
kanunlarla ya da diğer hukuk kuralları ile aynı esaslara tabi
tutulan anayasalardır.
Yazısız anayasalar nitelikleri gereği yumuşak anayasalardır.
İstisna olarak yazılı olduğu hâlde değiştirilme bakımından esnek
olan anayasalar da vardır. Ör: 1921 Anayasası, 1848 İtalyan
Anayasası
Lijphart, 36 demokrasi arasında yalnızca beş devletin
anayasasının esnek olduğunu tespit etmiştir. Bu devletler
şöyledir: İngiltere, Yeni Zelanda, İsrail, İzlanda ve Uruguay.
Bu anayasa sisteminde yasama organı, anayasayı kanun
değiştirir gibi çabucak değiştirebildiğinden “anayasanın
üstünlüğü” kavramı sadece teorik kısımda kalmıştır.
2) Katı Anayasa
Değiştirilmesi farklı ve güçleştirici yöntemlere tabi olan
anayasadır. Dünya üzerindeki neredeyse bütün yazılı
anayasalar, değiştiriliş bakımından katıdır.
Bir anayasayı katı hâle getirmenin yolları şöyledir:
Değişiklik için gerekli teklif ve kabul yeter sayılarının
yükseltilmesi,
Değişiklik sürecinin uzatılması,
Bazı durumlarda değişikliğe gidilememesi (OHAL,
sıkıyönetim, savaş vb.)
Değişiklik için ayrı bir kurucu meclis oluşturulması,
Değişikliğin onay için referanduma sunulması,
Bazı maddelerin değiştirilmesinin yasaklanması,
Devlet başkanına anayasayı veto etme yetkisinin verilmesi,
Federal anayasanın değişikliği esnasında federe devletlerin
de sürece dahil olması.
-Bir anayasa ne derecede katı olmalıdır?
Anayasalar; kendi evrimsel gelişmesini sağlayacak ölçüde
esnek, aynı zamanda da istikrarlı ve etkili olmasını
sağlayacak derecede katı olmalıdır.
*Yazılımları Yönünden Anayasalar
1) Çerçeve Anayasa
Kısa ve öz hükümlerden oluşur. Devletin temel yapısını
göstermekle yetindiklerinden diğer anayasalara göre kısadır. Ör:
1787 ABD Anayasası, 1921 Anayasası.
2) Düzenleyici Anayasa
Uzun ve ayrıntılı kurallardan oluşur. İdeolojik anayasalar
genellikle bu biçimde ortaya çıkar. Devletin kuruluş ve işleyişini,
temel hakları ve iktidarın izlemesi gereken programların sosyal
ve ekonomik hedeflerini gösterirler. Ör: 1949 Alman Anayasası,
1958 Fransız Anayasası.
Kazuistik (Aşırı Düzenleyici) Anayasa: Düzenleyici anayasalardan
daha uzun ve ayrıntılı hükümlere yer veren anayasalara denir.
Ör: 1949 Hindistan Anayasası, 1961 Anayasası, 1982 Anayasası.
Anayasaların İçerikleri
1) Başlangıç
2) Temel ilkeler
3) Temel hak ve hürriyetler
4) Devletin temel organları
Yasama
Yürütme
Yargı
5) Çeşitli hükümler
6) Anayasanın değiştirilmesi
1) Başlangıç
Her anayasada genellikle bir başlangıç metni bulunur. Bu
metinler edebi bir dille kaleme alınır ve anayasanın dayandığı
siyasi ideoloji açıklanır. Ör: 1787 ABD Anayasası (bilinen en eski
örnek), 1961 Anayasası, 1982 Anayasası vb.
Bazı anayasaların ise bir başlangıç metni bulunmamaktadır.
Bunlar, doğrudan doğruya birinci madde ile başlar. Ör: 1920
Avusturya Anayasası, 1953 Danimarka Anayasası, 1876 Kanun-u
Esasi, 1921 Anayasası, 1924 Anayasası vb.
-Başlangıçların Hukukî Değeri: Eğer başlangıç metni; anayasaya
dahilse veya anayasada dahillik için hüküm yoksa bağlayıcı,
anayasada herhangi bir dahillik öngörülmemişse bağlayıcı
değildir.
2) Temel İlkeler
Anayasaların bu kısmında devletin şekline ve niteliğine yönelik
hükümler yer alır. En fazla 15-20 maddeden oluşur. Bunlar
şöyledir:
Devletin şekli (cumhuriyet-monarşi)
Devletin niteliği (üniterlik-federallik)
Egemenliğin varlığı
-Cumhuriyetle yönetilen ülkelerin anayasalarında
egemenliğin millete ya da halka ait olduğuna dair
hükümler bulunur. Monarşilerde ise egemenlik biçimsel
olarak hükümdara aittir ancak bu durum açıkça belirtilmez
(1946 Japon Anayasası hariç).
Din-devlet ilişkisi
-Modern anayasaların birçoğunda din ve ibadet hürriyeti
tanınmış olsa da bazı anayasalarda “resmî din” veya
“laiklik” ilkesine rastlanır.
Resmî din ilkesi: İsrail ve Norveç (resmî din), Danimarka
(resmen tanınmış kilise), Yunanistan (hâkim din) ve
Bulgaristan (geleneksel din)
Laiklik ilkesi: 21 ülkenin anayasasında bulunur. Bu ülkeler
şunlardır: Türkiye, Fransa, Hindistan, eski komünist ülkeler
(Rusya, Arnavutluk, Angola vb.) ve eski Fransız sömürgeleri
(Çad, Kongo, Madagaskar vb.)
Diğer ilkeler (demokratik devlet, sosyal devlet, hukuk
devleti vb.)
