YORUM
Anayasanın yorumu, anayasa metninin daha doğrusu bir anayasadaki
madde veya fıkra ve hatta bir cümle metninin anlamının belirlenmesi
faliyetidir.
Otantik Yorum: Ayni hukuki metnin birden fazla değişik yorumlanması
durumunda geçerli ve bağlayıcı olan yoruma denir. Otantik yorum
hukuken kendisine itiraz edilemeyen ve pozitif hukukun kendisine
hukukş sonuçlar bağladığı yorumdur.
- Önündeki davayla ilgili yorum yapma yetkisi Anayasa Mahkemesine
aittir. - Denetime tabi olmayan parlamneto kararları konusunda otantik yorum
yapma yetkisi TBMM’ye aittir.
Yorum Yöntemleri
1- Lafzi Yorum: Bir anayasa maddesinin anlamı bu maddenin metninde
kullanılan kelimelere bu kelimelerin cümle içindeki yerlerine söz dizimine
ve noktalama işaretlerine bakılarak tespit edilir. Bu yorum metodunda dil
bilgisi kuralları ve kelimelerin sözlük anlamı önemlidir.
2- Tarihsel Yorum: Anayasa maddesinin metni yorumlanırken anayasa
koyucunun bu maddeyi koyarken izlediği amaç yani anayasa koyucunun
niyetleri araştırılır.
3- Sistematik Yorum: Anayasa maddesinin anlamı maddenin içinde
bulunduğu bağlama diğer maddeler karşısındaki durumuna anayasanın
sistematiği planı içindeki konumuna bakılarak tespit edildiği yorum
türüdür. Bu yorum yöntemi tek tek hukuk kurallarının
anlamlandırılmasından ziyade tüm hukuk kurallarının tutarlı bir bütün
oluşturacak şekilde yarumlanmasını önerir.
4- Teolojik Yorum: Anayasanın metni ve hazırlık malzemesi onun
yorumlanmasına ışık tutar. Onların yanında anayasa maddesinin amacına
ve özellikle zamanın ihtiyaçlarına cevap vermek zorundadır. Bunun için
de anayasanın amacını dikkate almak gerekir.
Yorumda Kullanılan Çeşitli Mantık Kuralları
Kıyas: Anayasada belirli bir şey hakkında hüküm var ama bu şeyin dışında
kalan diğer bir şey hakkında hüküm yoksa hakkında hüküm bulunan şey
iile hakkında hüküm bulunmayan şey birbiriyle kıyaslanır.
Aksiyle Kanıt: Kuralda belirli bir şey hakkında bağlanan hükmün tersinin,
kuralda hükme bağlanmayan şeyin tersine uygulanması demektir.
Evveliyet: Çoğun içinde azında bulacağı veya bütün için doğru olan şeyin
parçalar içinde de doğru olacağı daha önemli bir durum için kabul edilen
bir hükmün daha az önemli bir durum için de uygulanması fikri yatar.
Çeşitli Yorum İlkeleri - Açıklık durumunda yorum yapılmaz
- Konunun özünden uzaklaşılmamalıdır
- İstisna kaideyi koyan makam tarafından konulabilir
- Yorum yoluyla istisna üretilemez
- İstisnalar dar yorumlanır
- Anaysal organların yetkisiz olması asıl, yetkili olmaları istisnadır
- Yetkilerdar yorumlanır
- Yetki dar hürriyet geniş yorumlanır
- Hürriyet asıl sınırlama istisnadır
- Hürriyet geniş sınırlama dar yorumlanır
- Sayılmış yetkiler dar bakiye yetkiler geniş yorumlanır
- İlga edilen kanunu ilga etmek, ilga edilmiş kanuna hayat vermez