YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI Türk idare sisteminde üç tane mahalli idare vardır. Bunlar “il özel idaresi” “belediye” ve “köy”dür. Mahalli idareler anayasanın 127. Maddesinde düzenlenmiştir.
İL ÖZEL İDARESİ
İl sınırları ile çevrili coğrafi alanda yaşayan insanlların ortak ihtiyaçlarını karşılamak için kurulmuş kamu tüzel kişiliğine sahip yerinden yönetim kuruluşudur.İl özel idaresi kanunu, 5302 sayılı önceki yasadan önemli olarak ilk özel idarelerinin görevlerini güçlendirmiştir. İl özel idaresinin belediye sınırları içinde görevler ve belediye sınırları dışında görevler olarak düzenlemiştir. Bunları mahalli müşterek ihtiyaçlar olarak ayrılmıştı.
GÖREV VE YETKİLERİ:
5302 sayılı kanunun önceki düzenlemeden ayrıldığı nokta il özel idarelerine gerekli yetkiler tanınmış olmasıdır. İl özel idaresinin görev ve sorumlulukları aynı kanunun altıncı maddesinde düzenlenmiştir. Bütçe önerileri vali tarafından hazırlanır. İl genel meclisi tarafından onaylanır. İl Encümeni, İl Genel Meclisi, Vali organlarıdır.
ORGANLARI:
İl Genel Meclisi: En önemli organıdır. Çünkü karar organıdır. İl özel idaresinde vali yürütme organı olarak karşımıza çıkar. İl genel meclisi, il özel idaresinin en yüksek görüşme ve karar organıdır.İl özel idaresinin bu karar organı anayasaya da uygun olarak seçilmiş üyelerinden oluşur.İl genel meclisinin başkanı kendi üyeleri tarafından belirlenir.
İl genel meclisi bir aylık bir tatil dışında ayın ilk haftasında toplanır. Gündemlerini kendileri belirlerler. İl özel idaresinin imtiyaz sözleşmesi yapma yetkisi vardır. İl çevre planını il özel idaresi yapar. Belediyeler kendi sınırları içerisinde kendi çevre planlarını yaparlar.Eskiden İl genel meclisinin denetimini vali yapardı. Şimdiki 5302 sayılı kanunda il genel meclisinin kararı 5 gün içinde valiye gönderilir. Vali yeniden görüşülmesini istemezse, kesinleşir.
Yürürlüğe girer.Vali hukuka aykırı gördüğü kararların yeniden görüşülmesi içim il genel meclisine kararı geri gönderebilir. İl genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğu ile ısrar edebilir.
Eğer ısrar ederse vali il genel meclisi kararı aleyhine idari yargıya başvurabilir. Meclis kararlarının kesinleşmesi konusunda madde 15’teki fıkrayı AYM E.2005/32 K.2007/3 Sayılı kararı ile hükmü kısmen iptal etti. Valinin geri gönderme kararından sonra meclisin ısrar yetkisini anayasaya aykırı buldu. Israr yetkisinden sonra valiye verilen yargıya başvurmasını çok zayıf buldu.
Son hali 5302 sayılı kanunun 15. maddesidir. Meclis üzerindeki diğer bir denetim meselesi, meclisin feshi durumudur. Görevi yerine getirmeme veya görevini yanlışa kullanırsa içişleri bakanlığı danıştaya başvurulur. Danıştayın kararı ile feshedilir. Organ açısından fesih en ağır yöntemdir.
İl Encümeni: Esas olarak danışma organıdır. Başkanı validir, üyelerin bir kısmı seçilmiştir. Seçilmiş olmayan atanmış olan (vali tarafından) üyeler de vardır. İl encümeni sürekli toplanan bir kuruldur. Encümen kararlarının kesinleşmesinde il encümeni aldığı kararı valiye gönderir. Vali hukuka aykırı bulduğu kararı encümene gönderir. Encümen ısrar ederse karar kesinleşir. Encümenin ısrarıyla kesinleşen karar yürütmesini durdurmayı talep ederek dava açabilir.
Vali: İl özel idaresinin yürütme organıdır. İl özel idaresinde vesayet yetkisi dışında olarak bir görevdir. Valinin görev ve yetkileri il özel idaresi kanunun 29.maddesinde düzenlenmiştir. İl özel idaresi kanunda öngörülmüş görevleri yerine getirmiyor ise hizmetin aksaklığının giderilmesi için merkezi idare il özel idaresinden talep eder düzeltilmesi için. İl özel idaresi önleyemiyorsa merkezi idare müdahale eder. İl özel idaresinin kaynağını kullanır yoksa merkezi idare kendinden kullanarak il özel idaresini borçlandırır.
BELEDİYE İDARESİ
Türkiye’de 30 büyükşehir belediyesi, 519 büyükşehir ilçe belediyesi, 51 il belediyesi, 402 ilçe belediyesi ve 396 belde belediyesi olmak üzere 1398 adet belediye vardır.Eğer bir il büyükşehir ise orada karşımıza büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri çıkar. Bir yerleşim biriminde belediyenin kurulabilmesi için nüfüsun 5000 üstünde olması gerekir.
BELEDİYELERİN GÖREVLERİ :
5393 sayılı belediye kanununda yer almaktadır.14. maddede düzenlenmiştir. Birinci fıkrada düzenlenenler zorunlu görevleridir. İkinci fıkrada yer alanlar ihtiyari niteliktedir.
ORGANLARI
Belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanı olarak ayrılır. Esasen meclis ve başkan oylama ile seçilir. Bu yapılanma il özel idaresi ile paralellik gösterir.
Belediye Meclisi: Belediyenin karar organıdır. Belde halkı tarafından seçilmiş üyelerden oluşur. Seçilmiş bir başkanı yoktur. Meclise belediye başkanı eşlik eder. Belediye meclisi seçimle oluşur. Belediye meclisinin başkanı belediye başkanıdır. Sürekli toplanan bir meclistir. Toplantının gündemini belediye başkanı belirler. Katılım ve ulaşılabilirlik konusunda önemlidir.
Belediye meclisi bütçe ve kesin hesabı kabul etmede, imar planlarını görüşme ve kabul etme, imtiyaz sözleşmesi aktedilmesine karar vermesi görevleridir. Meclis fesih durumunda görevini yerine getirememesi durumunda, meclisin üye tam sayısının tutuklanması, kanunun 31. Maddesinde düzenlenmektedir.
Belediye Encümeni
Belediyenin danışma organıdır.
Belediye Başkanı
Esasen yürütme organıdır ama aynı zamanda belediye meclisinin de başkanıdır. Belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediyedeki kamu personelinin hiyerarşik amiridir. Halkla seçimle iş başına gelir.
20 günden fazla görevini terk ederse, seçilme yeterliliğini yitirirse, görevini sürdürmeye engel bir hastalık engellilik durumu, belediye meclisinin fesi durumundaki bu olaya karışırsa belediye başkanı sıfatını kaybeder. Bu sıfatını kaybetmesi içişleri bakanlığı tarafından danıştaya başvurularak olur. Danıştay kararı ile bu sıfatını yitirir. Merkezi idarenin belediye başkanını istifa ettirmesi durumu yoktur.
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Büyükşehir belediyesi belediye kanununda öngörülen çerçevede işleyen bir yönetim biçimidir. Kendine ait bir mevzuatı vardır. Büyükşehir belediyesi kanununa göre “büyükşehir belediyesi” ve “ilçe belediyesi” olmak üzere iki çeşit belediye vardır.
Türkiyede gündeme gelmesi 1982 anayasası ile oldu. Görev ve yetkilerine baktığımızda büyükşehirin görev alanı tüm il sınırlarını kapsar. Stratejik planı, nazım imar planını, ruhsat verme yetkisi, büyükşehir ulaşım ana planını, yolları yapmak büyükşehir belediyesinin görevlerinden bir kısmıdır. Büyükşehir sınırları içerisindeki ilçe belediyelerinin oluşumu görevleri ve etkileri 5393 sayılı yasada gündeme gelir.
ORGANLARI
Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediye encümeni ve büyükşehir belediye başkanıdır.
KÖY İDARESİ (KÖY TÜZEL KİŞİLİĞİ)
Yerel yönetimlerdeki sonuncudur. En eski en yaygın en küçük yerel yönetim birimidir. Köylerin sayısı 2019 itibariyle 18.285’tir. Köylerin kurulabilmesi nüfusun 150’den çok 2000’den az olması gerekir. 1924 tarihli 442 sayılı Köy Kanunu vardır. kanunları zorunlu hizmetleri saymaktadır: sağlık, eğitim, güvenlik gibi.
ORGANLARI
Köy Derneği: Köyde bulunan bütün seçmenlerden oluşan kuruldur.
Köy İhtiyar Meclisi: Seçimlik ve doğar üyelerden oluşur. İhtiyar meclisinin görevleri Köy kanunun 43.-48. maddelerinde sayılır.
Muhtar: Devletin köydeki temsilcisidir. Köy derneği tarafından seçilir esas işlevi de ihtiyar meclisnin aldığı kararı uygulamaktır.
Köy Personeli: Köy korucuları köyün kolluk kuvvetleridir. Geçici güvenlik koruyucuların atanması cumhurbaşkanına aittir.
YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI
