YASAMA ORGANI
Yasama organı için en çok kullanılan iki kavram vardır.
- Parlamento: Fransızca kökenlidir, “konuşulan yer” anlamına gelir.
- Meclis: Arapçadır ve konuları tartışılmak üzere yapılan toplantı veya toplanılan buluşma yerini gösterir.
A.YASAMA ORGANININ YAPISI
Bugünün yasama organları tek veya çift meclisli olabilmektedir.
Tek veya Çift Meclislilik:
Günümüz yasama meclisinin tek veya iki meclisli olması, anayasal sistemin ideolojisine, devlet biçimine ve hükümet sistemine bağlı olarak değişebilir.
- Demokratik merkeziyetçilik ilkesi doğrultusunda sosyalist rejimler tek meclislidir. (örn. Çin, Küba, Kuzey Kore)
- Federal ve bölgeli devletler çift meclislidir.
- Üniter devletler tek veya çift meclisli olabilirler.
- Cumhuriyet rejimleri tek veya çift meclisli olabilir. (örn. Bulgaristan, Letonya, Litvanya tek meclisli iken Fransa, Polonya, Romanya çift meclislidir.)
TÜRKİYE’DE
- 1876 Anayasası’nda – çift meclis
- 1921-1960 döneminde – tek meclis
- 1960-1980 döneminde – çift meclis
- 1980 sonrası – tek meclis
ÇİFT MECLİSLİ YASAMA ORGANININ AVANTAJLARI:
- Kanunlar aceleye gelmez.
- İlk meclisin hatalarının ikinci meclis tarafından düzeltileceğine inanıldığından nitelikli kanunların çıkarılacağını iddia edilmiştir.
- Demokrasiyi güçlendirir.
- İkinci meclisler istikrar ve devamlılık sağlar.
ÇİFT MECLİSLİ YASAMA ORGANININ DEZAVANTAJLARI:
- Yasama süreci yavaşlar
- Sistem tıkanmaları yaşanabilir
- Kanun yapma ve karar alma süreleri uzar.
BİRİNCİ VE İKİNCİ MECLİS ARASINDAKİ FARKLAR:
- Birinci meclislerin üye sayısı ikinci meclise göre daha fazladır.
- İkinci meclisin yasama ve görev süresi genellikle birinci meclisinken daha uzundur.
- Birinci ve ikinci meclisi seçme yöntemi farklıdır.
B.YASAMA ORGANININ İŞLEVİ
- TEMSİL
Genel hukuk teorisinde temsil, bir kişinin başka bir kişi veya başka bir topluluk adına yetki kullandığı anlamına gelir.
Emredici vekalette vekil kendisini seçen kişinin emir ve talimatlarına göre hareket eder, yetki dışına çıktığında görevden alınabilir. Emredici vekaleti uygulayan sosyalist ülkelerde temsilciler tüm halkı değil kendilerini seçenleri temsil ederler.
Temsili vekalet anlayışının geçerli olduğu liberal ülkelerde, yasama organları kendilerini seçenleri değil tüm halkı temsil ederler. 1982 Anayasası Madde 80 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler.
- MÜZAKERE
Parlamento üyelerine, ülkenin gündemindeki her konuyu özgürce müzakere edebilmeleri için “yasama sorumsuzluğu” hakkı tanınmaktadır.
Yasama sorumsuzluğunun amacı, milletvekillerinin parlamento çalışmalarında oy kullanma, konuşma ve düşünce özgürlüklerini korumak, böylece yasama görevlerini korkusuzca ve tamamen özgürce yerine getirebilmelerini sağlamaktır.
Sosyalist sistemde özgür müzakere yönü zayıftır çünkü sadece bir siyasi parti vardır ve parlamento yılda iki kez toplanır.
Liberal sistemlerde yasama organı çok partilidir ve sürekli çalışma ilkesini esas alır. Liberal sistemlerde parlamento aksini kararlaştırmadıkça müzakereler halka açık olarak yapılır.
- DENETİM
Kuvvetler ayrılığına dayanan günümüz liberal sisteminde yasama organı siyasi, cezai, mali ve idari yönden yürütmeyi denetlemektedir.
Bu denetim araçları ise; soru, meclis araştırması, genel görüşme, gensoru, meclis soruşturması, olarak düzenlenmiştir.
Yasamanın yürütmeyi denetleme araçları hükümet sisteminden hükümet sistemine değişir.
2017 anayasa değişikliği ile 87. maddenin değişikliği:
| II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri A. Genel olarak Madde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; | II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri A. Genel olarak Madde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir. |
- Ombudsmanlıklar (Kamu denetçiliği)
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.
- YASAMA YETKİSİ
- YAASAMA İŞLEMLERİ
Yasama işlemleri kanunlar ve meclis kararları olmak üzere ikiye ayrılır.
- Kanunlar yasama organı tarafından yapılan, belirli usul ve yöntemlere göre tartışılan ve kabul edilen kurallardır.
Madde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.
- Meclis kararları genellikle meclisin iç yapısı ve çalışma düzeni ile ilgilidir.
1982 Anayasası’na göre kanun ile kararın yapılma usulü birbirinden farklıdır. Kanunlar TBMM tarafından kabul edildikten sonra, cumhurbaşkanının onayına sunulurken, Meclis kararları kabul edildikten sonra Resmî Gazetede yayınlanır ve doğrudan yürürlüğe girer.
- YASAMA YETKİSİNİN ÖZELLİKLERİ
- GENELLİK
Anayasaya aykırı olmadığı sürece her konunun kanunla düzenlenebileceği anlamına gelmektedir.
- ASLİLİK
Anayasaya aykırı olmaksızın anayasada yer almayan bir konuyu doğrudan doğruya ilk elden hükümler getirebilme anlamına gelir.
- DEVREDİLMEZLİK
Yasama organının ilk elden kural koyma yetkisini bir başka organa devredemeyeceği anlamına gelmektedir.
Madde 7 – Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.
