YASAMA ERKİ
Yasama erki parlamento ya da meclis olarak adlandırılır.Parlamentonun teşkilatlanması meclislerin sayısı, meclislerin iç düzeni,meclisin demokratik toplumdaki işlevi sorununu ortaya çıkarır.
1) Yasama Meclislerinin Sayısı: Devletlerin yapısına göre yasama meclisi sayısı zorunlu ya da isteğe bağlı olarak değişir.
A) Çift Meclis Sistemi: Çift meclis sistemi federal ve tekil ( üniter ) devletlerde iki gruba ayrılır.
- Federal Devlette Çift Meclis: Federal devlette çift meclis zorunluluktur. Birinci meclis bütün ülke yurttaşlarının temsil eder ikinci meclis devlet federe devletleri temsil eder. Federe devletlerde ikinci meclis üyelerinin seçimi iki şekilde olabiliyor. İkinci meclis üyeleri halkı değil federe devletleri temsil ettikleri için bunların federe devlet organları tarafından seçilmesi ya da federe devlet temsilcilerinin doğrudan halk tarafından seçilmesi şeklinde iki şekilde oluyor.
- Tekil Yapılı Devletlerde İkinci Meclisler: tekil yapılı devletlerde ikinci meclis isteye bağlı olarak kurulabilir. Bu meclisler aristokratik demokratik ve sosyo ekonomik sebeplerle kurulur.
Aristokratik ikinci meclis seçim mekanizması ile oluşmayan bir meclistir. Demokratik egemenlik ilkesi ile bağdaşmaz.Günümüzde İngiltere`de Lordlar Kamarasında görülür.
Demokratik ikinci meclislerin üyelerinin çoğu seçimle oluştukları meclislerdir. Amaç birinci meclise karşı denge oluşturmaktır. Günümüzde demokratik ikinci meclis örneğini Fransa’da görürüz.
Günümüzde yaygın bir uygulaması olmasa da sosyo ekonomik ikinci meclis amacı toplumdaki değişik meslek ve sosyal kategorilerin temsilini sağlamaktır. Günümüz örneği olarak İrlanda ikinci meclisi verilebilir.
Çift Meclis Tartışmaları
Yararları:
- İkinci meclis tek meclisin despotizmine karşı güvence sağlar.
- İkinci meclis yürütme ile birinci meclis arasında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkları çözer.
- İkinci meclis kanunların yapılmasında daha olumlu sonuç verir.
- İkinci meclis yönetimde merkezileşmenin arttığı toplumlarda demokrasinin gelişmesinde önemli rol oynayabilir.
Zararları:
- İkinci meclis gereksizdir.
- İki meclis sistemi kanunların yapılmasında geciktirici rol oynar.
- İkinci meclis birinci meclise göre daha muhafazakardır.
- İki meclis sisteminde millet iradesinin ayrı ayrı temsil edilmesi millet iradesini böler.
2) Yasama Meclisi Üyelerine Tanınan Güvenceler: Parlamento üyelerinin yasama faaliyetini yerine getirirken özel statüden yararlanması yasama bağışıklığıdır. Bu bağışıklıklarda kamu yararı öngörülmüştür. Parlamenter bağışıklıklar birer anayasa kurumudur ceza hukukuna da yansıyabilir. Çünkü bağışıklıklar parlamenterin cezalandırılmama ya da cezanın kovuşturmasının ertelenmesine yol açar bu bağışıklıkların kaynağı İngilteredir. Parlamenter bağışıklık sorumsuzluk ve dokunulmazlık olarak iki yönlüdür.
a) Yasama Sorumsuzluğu: Milletvekilinin mecliste kullandığı oy, sözler, ileri sürdüğü düşünceler suç niteliği taşısalar bile parlamento dışındaki herhangi bir makam tarafından sorumlu tutulamamasına denir.Sorumsuzluğun amacı, parlamentoda millet iradesini serbest şekilde ifade edilmesi ve temsilcinin görevini yerine getirirken bağımsızlığının güvence altına alınmasıdır.Yasama sorumsuzluğu kişiye bağlı bir ayrıcalık değildir. Parlamenter fonksiyonun yerine getirilebilmesi ile ilgili bir güvencedir.
Yasama Sorumsuzluğu Kapsamı: Yasama sorumsuzluğunun kapsamı parlamenter fonksiyondur. Kişi, yer ve fiiller açısından değerlendirilmelidir.
Kişi bakımından yasama sorumsuzluğundan yararlanabilecek olanlar parlementer fonksiyonun yerine getirilmesine katılan kişilerdir.
Yasama sorumsuzluğu yer bakımından parlamenter fonksiyonun olduğu yerdir. Yasama sorumsuzluğun milletvekillerinin yasama faaliyeti yaptığı her yerde geçerlidir.
Yasama sorumsuzluğun kapsamına giren fiiller milletvekillerinin meclis çalışmaları için parlamenter fonksiyon gereği olan bütün fiillerdir. Oy , söz , düşünce.
Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları ve Özellikleri : Mutlaktır,süreklidir,kamu düzenindedir. Mutlak olması temsilcinin parlamenter fonksiyonun yerine getirilmesi ile ilgili fiilleri sorumsuz olup cezai ve hukuki kovuşturma konusu değildir ve bu hiçbir makam tarafından kaldırılamaz. Sorumsuzluğun sürekli olması milletvekili sıfatının devam ettiği süre ile ilgili değildir bu sıfat bittikten sonra da sorumlu değildir. Sorumsuzluğun kamu düzeninde olması bunun kişisel değil parlamentonun iyi çalışması için tanınmış olmasıdır.
b) Yasama Dokunulmazlığı : Yasama dokunulmazlığı temsilcinin parlementer fonksiyon dışındaki fiilleri nedeniyle toplantılara katılma ve bağımsızlığını güvence altına alma amacı vardır. Dokunulmazlık sorumsuzluktan farklı olarak parlamenter fonksiyon dışındaki fiilleri ile de toplantılara katılmasını engellememesini amaçlar. Sorumsuzluk süreklidir fakat dokunulmazlık temsilcilik süresince güvence sağlar.Sorumsuzluk cezalandırılmamayı dokunulmazlık ise sadece cezayı ertelemeyi ifade eder.
Yasama Dokunulmazlığı Kapsamı: Yasama dokunulmazlığı kapsamı kişiler, fiiller, kovuşturmalar açılarından ortaya çıkar.
Kişiler bakımından yasama dokunulmazlığının amacı yasama organı üyelerinin görevlerini tam olarak yerine getirmelerini engelleyecek suçlamalardan korur.
Fiiller bakımından yasama dokunulmazlığı kapsamına giren suçlarda ayrım yoktur. Ceza hükmünün seçilmeyi engelleyen suçlardan olmaması dışında.Yasama dokunulmazlığı sadece ceza kovuşturmasına ve verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesine karşı koruma sağladığına göre hukuk davaları ile ilgili her türlü kovuşturma ve cebri icra yoluna gidilmesine engel yoktur. Yasama dokunulmazlığının istisnası olarak çoğu anayasa ağır cezalı suçlarda dokunulmazlığı söz konusu olmayacağını öngörür.
Kovuşturmalar bakımından yasama dokunulmazlığı her ülkede aynı tür kovuşturmalara koruma sağlamaz. Ülkemizde yasama dokunulmazlığı milletvekillerini ceza davası kovuşturmalarına karşı koruma sağlar. Hukuk davalarına karşı yasama dokunulmazlığından yararlanılamaz.
Verilen Ceza Hükmünün Ertelenmesi : Seçimden önce veya sonra verilmiş ceza hükmünün yerine getirilmesi üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır.Üyelik süresinde zamanaşımı işlemez.Fakat verilen ceza hükmü seçilmeyi engelleyen suçlardan olmamalıdır.
Tutukluğu sırasında Seçilen Milletvekili: Tutukluğu sırasında seçilen milletvekilli tutuklama kararı veren mahkmeye seçim mazbatası gösterilerek serbest bırakılması sağlanır.
Yasama Dokunulmazlığı Sonuçları : Yasama dokunulmazlığı kamu düzenindedir.Yasama dokunulmazlığı mutlak değildir.Yasama dokunulmazlığı meclis tarafından oy çokluğuyla kaldırılabilir.Milletvekili kendi isteğiyle dokunulmazlığından vazgeçemez.Temsilci seçilmeye engel suçtan yargılanırsa üyelik sıfatı sona erer.Dokunulmazlığı kaldırılan üye beraat ederse tekrar dokunulmazlığını kazanır.Dokunulmazlığı kaldırılan üye sadece yargılanacağı fiille yargılanır.Yasama dokunulmazlığı kaldırılan üye tekrar seçilirse hakkında kovuşturma yapılması için meclis yeniden dokunulmazlığı kaldırır.
Yasama Dokunulmazlığı Güvencesi: Siyasi güvencesi,siyasi parti gruplarınca yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılmaması ve karar alınmamasıdır.Hukuki güvencesi, meclis tarafından yasama dokunulmazlığı kaldırılan üye karar tarihinden başlayarak bir hafta içinde kendi ya da meclis üyelerinden biri AYM ye başvurur.AYM 15 gün içinde karar verir.
Yasama Meclisi İşlevleri:
- Geleneksel İşlev: Kanunları görüşmek ve oylamak geleneksel işlevin başında gelir.Mali işlevi bütçe yapmak ve oylamaktır.Denetim işlevi doğrudan ve dolaylı olarak iki şekilde olur.Dolaylı denetimde parlamenter rejimlerde yürütmenin iki kanadı da ayrı seçimle belirlenir.Doğrudan denetimde hükümetin gensoru yoluyla denetimidir.İdari işlevi parlamenterlerin bazı yüksek dereceli kamu görevlilerinin ve yüksek yargı organlarında görev yapacakların atanmasına katılmadır.Yargısal bağlantılı işlev devlet başkanı ya da bakanların görevleriyle ilgili işledikleri suçlardan dolayı mahkemeye sevkidir.
- Çağdaş İşlev : Denetim işlevi olarak yazılı ve sözlü soru sorma işlevi.Tartışma çağdaş işlemlerdendir.Gölge kabine işlevi vardır.Muhalefet hükümete alternatif oluşturur.
