Teknikler – Huk. Sosyolojisi

TEKNİKLER

• DENEY:
• Değişkenler arasındaki ilişkilerin önceden belirlenen hipotezlerin sınanması amacıyla kontrollü bir ortamda incelenmesine deney adı verilir.
• Deney, denek belirli bir bağımsız değişkene tabi tutulduğunda belirli bir olgunun ortaya çıktığını ve denek bu bağımsız değişkene tabi tutulmadığı takdirde bu olgunun ortaya çıkmadığını göstermelidir. Böylece neden sonuç ilişkisi ortaya konmuş olur.
• Deneyin en güçlü yönü, neden sonuç ilişkilerinin varlığını ve yönünü ortaya çıkarması ve dış etkileri kontrol atında tutmasıdır.
• Deneyin zayıf yönü ise ilk olarak dış koşullar kontrol altında tutulduğu için sonuçların genellemesi oldukça zordur. Ayrıca deney koşulları nedeniyle denekler doğal davranmayabilirler. Bir deneyde yer aldığını bilmek ya da izlendiğinin farkında olmak deneklerin normalde gösterecekleri davranışlardan daha farklı davranışlar göstermelerine neden olabilir. Ayrıca insanların düşünce ve davranışlarını etkileyen sosyal durumların laboratuvar ortamında aynen yeniden yaratılması mümkün değildir, bu da sosyal bilimlerde deney tekniğinin zayıflıklarından biridir.
• GÖZLEM:
• Genel olarak gözlem, gündelik hayata meydana gelen toplumsal eylemlerin doğrudan izlenmesi olarak tanımlanabilir.
• 1. Doğal gözlem: Olayları oluş sırasında onlara müdahale etmeksizin oldukları gibi gözlemektir. Doğal gözlemde değişkenler denetim altında değildir. Doğal gözlem, katılımlı ve katılımsız gözlem olarak ikiye ayrılır.
• Katılımlı gözlem, araştırıcının gözlemci kimliğini saklayabildiği veya kendisini gözlemde bulunduğu grubun bir üyesi olarak kabul ettirebildiği durumlarda söz konusudur.
• Katılımsız gözlem, olay veya grubun içine girmekten kaçınarak durumu dıştan izlemeye çalışan araştırmacı, böylece bir ölçüde gözlemlerine nesnellik, genişlik ve genellik kazandırma olanağını bulur.
• 2. Sistematik gözlem ya da “denetimli gözlem” olarak da adlandırılan yapılandırılmış gözlem, araştırmacının belirlenmiş bir takım kural ve prosedürler çerçevesinde katılımcılarla etkileşime girmeden veri topladığı gözlem tekniğidir. Bu gözlem tekniğinin yapılandırılmış olarak adlandırılmasının nedeni, gözlem sırasında bir gözlem çizelgesinin kullanılmasıdır. Gözlem çizelgesinde neyin gözlemleneceği, gözlemde nelere dikkat edilmesi gerektiği ve gözlemin nasıl kaydedilmesi gerektiği açık bir şekilde belirtilmiştir.
• ANKET:
• Sosyal bilimlerde en sıklıkla kullanılan veri toplama tekniklerinden biri olan anket, kısa sürede geniş bir örneklemden yüzeysel veriler elde etmek için kullanılan, önceden hazırlanmış soruların katılımcılara postayla ya da internet üzerinden gönderilmesi veya telefonla ya da yüz yüze sorulmasını içeren bir veri toplama tekniğidir.
• Doğru bir anket hazırlayabilmek için, konunun, amacın, evren ve örneklemin tam olarak bilinmesi, anketi cevaplayan kişilerin eğitimi, sosyal, ekonomik ve politik durumlarının iyice kavranması gerekir.
• Anket şekil bakımından açık uçlu (doldurmalı) ve kapalı uçlu (çoktan seçmeli) olmak üzere iki şekilde hazırlanabilir.

• GÖRÜŞME:
• Araştırmacının, bilgi almak ve verileri toplamak istediği kişilere sorular sorup cevaplar alması ve bunları görüşme formu üzerine işaretlemesi veya yazmasıdır.
• Görüşmeleri Tam özgür görüşmeler, Sınırlı görüşmeler, Derin görüşmeler olmak üzere üçe ayırmak mümkündür.
• Tam özgür görüşmelerde görüşülen kişi, konu ve zaman bakımından sınırlandırılmaz.
• Derinliğine görüşmeler: Burada görüşülen kişiler, zamanla değil, konu ile sınırlandırılmaktadır. Bir başka ifadeyle kişiler araştırılacak konularda istedikleri ölçüde konuşup bilgi verebilmektedirler.
• Sınırlı görüşmeler: Çok sayıda kişilere en az bir saat sürebilen derinlemesine görüşmeler yapmaya olanak bulunmadığından hem zamanla hem de konu ile sınırlandırılmış olan görüşmelere başvurmak zorunlu olur.
• ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ(VAKA ÇALIŞMASI)
• Vaka çalışması olarak da adlandırılan örnek olay incelemesi, bir sosyal olgunun kendi bağlamı içinde, çeşitli veri toplama teknikleriyle bilgi toplanarak ampirik olarak incelenmesidir. Örnek olay incelemeleri bir veya birkaç olay ile sınırlı olan, bu olay veya olaylardan geniş çaplı ve derinlemesine bilgi toplayan çalışmalardır. Bir örnek olay incelemesinde örnek olay bir kişi olabileceği gibi bir kurum, bir olay veya bir bölge de olabilir.
• YAŞAM ÖYKÜSÜ GÖRÜŞMESİ
• Yaşam öyküsü görüşmeleri, “katılımcının yaşadığı hayatı, bu hayattan hatırında kalanları, hayatı hakkında diğer insanların bilmesini istediği şeyleri, bir görüşme esnasında ve mümkün olduğunca bütünüyle ve dürüst bir şekilde anlatması” şeklinde tanımlanmaktadır.
• Yaşam öyküsü görüşmelerinde araştırmacı, görüşmeciye mümkün olduğunca az müdahale ederek yaşam öyküsünü yaşayanın kendi tercih ettiği sıralamada ve kendi tercih ettiği sözlerle anlatmasını sağlamaya çalışır.
• SÖZLÜ TARİH GÖRÜŞMESİ
• Sözlü tarih görüşmesi, görüşmenin yapılma biçimi açısından yaşamöyküsü görüşmelerine benzer ancak yaşam öyküsü görüşmesinde görüşme yaşamın tamamını, görüşmenin yapıldığı güne kadar bütününü kapsarken, sözlü tarih görüşmelerinde görüşmeye konu olan kısım yaşamın tamamını kapsamaz, araştırma konusunu oluşturan olgunun tarihsel sınırları içinde kalır.
• Sözlü tarih görüşmelerinde araştırmacı, olguların ve gerçeklerin görüşülen kişi tarafından nasıl algılandığını anlamaya çalışır, bireysel yaşamlar ile daha geniş düzeydeki toplumsal olgu ve olaylar arasındaki ilişkiyi keşfetmeyi amaçlar.
• SOSYOMETRİ
• Sosyometri, küçük gruplarda, bireyler arasındaki yaklaşma (çekim) ve uzaklaşma (itim) modellerini açıklamayı sağlayan bir araştırma tekniğidir. Üzerinde araştırma yapılan grup küçük olmalı ve bireyler birbirini tanımalıdır. Okuldaki bir sınıfta, yurtta, bir iş yerinde ya da küçük bir köyde sosyometri tekniği uygulanabilir.
• Sosyometride amaç, grup içi dayanışmayı tespit edip geçimsizlik ve uyumsuzlukları azaltmaktır. Sosyometri aracılığıyla bireyler arası ilişkilerin derecesini, kimin lider özellikleri taşıdığını, hangi bireylerin birbirleriyle daha çok iletişimi olduğunu öğrenebilmek mümkündür. Grubun her üyesine, bazı günlük faaliyetleri kiminle yapmak istediğini belirtmesini içeren sorular sorulur.

• İSTATİSTİK
• Sosyolog, diğer tekniklerle toplanılan verilerin ne anlama geldiğini ve bunlardan nasıl geçerli sonuçlar çıkartılabileceğini bilmek için istatistiksel tekniklerden yararlanmak zorundadır.
• İstatistik, ölçülebilen olayların sayısal olarak ifade edilmesidir. Elde edilen verilerin çözümlenip yorumlanmasıdır. Değişkenler arasında bağlar kurmaya ve bilgileri grafik ya da tablolarla göstermeye yarar.
• KARŞILAŞTIRMALI YÖNTEM
• Toplumsal bilimlerde doğal bilimlerdeki gibi deney yapmak çok güç ve sınırlı olduğundan, bu eksikliği gidermek bakımından toplumsal bilimlerde karşılaştırmalı yönteme başvurulmaktadır. Bu yöntemde, aynı olayın zaman içinde ve farklı yerlerdeki durumunun karşılaştırılarak incelenmesidir.
• Örneğin aile kurumunun 17. yüzyıldaki durumu ile günümüzdeki durumunu karşılaştırarak incelemek aradaki farklılık ve değişmeleri açıklamaktır. Farklı toplumlardaki köylerin birbirleriyle karşılaştırılmasının yapılması buna örnek olarak gösterilebilir.

• SURVEY(TARAMA)
• Surveyler aynı değişken hakkında çok sayıda kaynaktan bilgi toplanmasını içeren araştırmalardır. Bu tip araştırmalarda gözlem ve görüşme gibi çeşitli veri toplama teknikleri kullanılmakla birlikte, en sık başvurulan veri toplama tekniği ankettir. Bunun nedeni, anket tekniğinin her katılımcıya aynı soruların aynı şekilde sorulmasını gerektirmesi, standartlaştırılmış veriler elde edilmesini sağlamasıdır. Böylece veriler istatistiksel olarak işlenebilir.