Taşınmaz Mülkiyetinin Kaybı Hususu
Taşınmaz mülkiyetinin kaybı, mutlak & nisbi olmak üzere 2 başlıkta incelenebilir.
Taşınmaz Mülkiyetinin Nisbi Kaybı
Taşınmaz mülkiyetinin, devreden kişi için sona ermesidir. Bütün ‘devren iktisap’ hallerinde ve ‘miras yoluyla iktisap’ hallerinde taraflardan biri hakkı kazanırken, diğeri kaybeder. ‘Mülkiyet hakkı’ tamamen kaybolmadığından buna taşınmaz mülkiyetinin nisbi kaybı denir.
Taşınmaz Mülkiyetinin Mutlak Kaybı
Mülkiyet hakkının hukuken ortadan kalkması halidir. Mülkiyet hakkının mutlak olarak kaybedildiği taşınmazlarda yeniden kazanılması aslen iktisapla mümkündür. ‘Mutlak kayıp varsa bir daha mülkiyet hakkı kazanılamaz’ anlamlarına gelebileceği gibi mutlaka bu anlama gelmek zorunda değildir. Taşınmaz mülkiyetinin mutlak kaybının söz konusu olduğu haller şunlardır :
- Taşınmazın tamamen yok olması
- Taşınmaz mülkiyetini terk
- Kamulaştırma
TAŞINMAZIN TAMAMEN YOK OLMASI (TMK m.717)
Taşınmazın doğal olaylar sonucu, devamlı olarak yok olması halidir. (ör: evin tamamının su altında kalması)
Taşınmaz tamamen yok olmamış ancak yararlanma imkanı kaybolmuşsa yararlanma imkanı tekrar elde edilebilecek durumdaysa taşınmaz yok olmuş sayılmaz.
Sınırlı ayni haklar & eşyaya bağlı borçlar, taşınmaz mülkiyetiyle sona erer. (TMK m. 783, 796, 843, 858 – sırasıyla, rehin hakkı, taşınmaz yükü, intifa hakkı, irtifa hakkı)
Tamamen yok olan taşınmazın tapu sicilindeki sayfası da kapatılır. (TMK m.999)
Nasıl kapatılır? – Tapu Sicili Tüzüğü m.67
Taşınmaz tamamen değil de kısmen yok olursa, mülkiyet hakkı yok olmayan kısımda devam eder; tapu kütüğünde ise yeni ölçüme göre düzenlemeler yapılır.
TAŞINMAZ MÜLKİYETİNİ TERK
Malikin, tek taraflı irade beyanını tapu idaresine yöneltmesiyle mülkiyet hakkından feragat etmesidir. Bu feragat beyanı terkine muvafakat beyanıdır, tasarruf işlemidir. Bu nedenle terk edebilmek için, beyanda bulunan kişi tasarruf ehliyetine & tasarruf yetkisine sahip olmalıdır.
Mülkiyetin geçerli şekilde terk edilebilmesi için:
1- Malik, terk arzusunu tapu memuruna yazılı olarak beyan etmelidir. (TMK m.1014)
2- Mülkiyet kaydı memur tarafından terkin edilmelidir. (TMK m.717)
Bu iki unsurdan biri eksikse mülkiyet hakkı sona ermez.
Terk edilen taşınmaz arazi ise işgale elverişli arazi haline gelir. (TMK m.707)
Terk yalnızca mülkiyet hakkını ortadan kaldırır, diğer hakları etkilemez. Mülkiyete bağlı borçların sona erip ermeyeceği doktrinde tartışmalı olmakla beraber Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir’e göre terk önceki borçlardan dolayı malikin sorumluluğunu etkilemez.
Sürekli & bağımsız haklarda ‘terk’ mümkün değildir, bunlarda ‘haktan vazgeçme’ söz konusu olur.
Tapusuz taşınmazlarda, tasarruf yetkisi olamayacağından mülkiyeti terk mümkün değildir. Zilyetliği terk edebilir. Tapulama ve mülkiyetin tescili yapılırsa malik mülkiyeti terk edebilir.
Paylı mülkiyette paydaşlardan birinin payından vazgeçmesi ‘terk’ değildir. Vazgeçen paydaşın payı, payları oranında diğer paydaşlara geçer.
Taşınmaz & bütünleyici parçalar da terk kapsamındadır. Hatta istisna olarak gösterilmeyen eklentiler de terk kapsamındadır.
KAMULAŞTIRMA
Bireyin rızasıyla yaptırılacak tescille veya mahkeme kararıyla idare mülkiyet kazanır, bireyin mülkiyeti sona erer.
Taşınmaz üzerindeki tüm haklar sona erer.
Kamulaştırmasız El Atma: Hukuka aykırı olsa dâhi mülkiyet kaybı söz konusudur. Ancak birey, bu işlemin hukuka aykırı olduğu/ haksız fiil olduğu iddiasıyla uğradığı zararın tazminini talep edebilir.
