Tanzimat Fermanı – İÜHF Thr Notları

GÜLHANE-İ HATTI HÜMAYUNU:TANZİMAT FERMANI

-Osmanlı Devleti’nin geçmişte güçlü olma sebebi Kuran hükümlerinin kanun olarak uygulanmasıdır.

-Fermanın oluşturuluş amacı eski günlere dönmektir. Kuvvet kavramı özellikle vurgulanmıştır.

-1690’ların ortasında bir sözlükte ‘Kanun eyleme kan eyle’ deyimi var iken 1820’lerde ‘Kanun eyle kan eyleme’ deyimi yer almıştır.

-Yeni yasa yapmak fermanda belirtilmiştir. Bu yasalar can, mal ve ırz güvenliği hakkındadır.Vergiler, askerlik süreleri hakkında bazı değişiklikler yapılması belirlenmiştir.

-Fermana göre; Can, namus ve mal korunursa kimse suç işlemez. Asayiş sağlanır.Ancak bunların bu kadar vurgulanması, toplumun ‘Eskiden malımız, canımız ve namusumuz korunmuyor muydu?’ diye düşünmesine sebep olmuştur. Bu sorunun cevabı şudur: Eskiden de bunlar koruma altındaydı fakat kanunlaştırılmamıştı.

-Fermanda İltizam Sisteminin doğru olmadığı, vergilerde değişiklik yapılması gerektiği vurgulanmıştır

İLTİZAM SİSTEMİ: Devlet gelirlerinin belirli bir karşılık alınarak şahıslara devredilmesi.

-Toplumdaki insanlardan gelirlerin göre vergi alınması gerektiği düşünülmüştür.

-Kavanin kelimesi önemlidir. Fermana göre Kavanin-i Nizamiye yani düzgün kanunlar yapılmadan devletin eski kuvvetine dönmesi mümkün bulunmamaktadır.

-Eskiden yargılama olmadan idam cezası veriliyorken artık kimse mahkeme önüne çıkarılmadan idam edilmeyecektir.

-Ceza kişiseldir. Örneğin babanın cezası oğluna verilemez.

-Bundan böyle devlet mirastan pay almayacaktır.

-Ancak burada geçen can ve mal güvenliğinin korunması tüm topluma yansıtılmamış, sadece devletin önde gelen isimlerine tanınmıştır. Bunun sebebi ise devlet adamlarının ölümünün kolay sebeplerden olmasıdır.

-Bu ferman gayrimüslim ve Müslümanlar arasında eşitlik sağlamak için değildir.

-Tanzimat Fermanında ceza kanunu ihtiyacı belirtilmiştir.,

-Gayrimüslimlerden yalnızca bir maddede bahsedilmiştir. Kanun önünde herkesin eşit olduğu vurgusu vardır. Ancak bazı karışıklıklar vardır. Örneğin şahitlik meselesinde bir gayrimüslimin Müslüman’ın aleyhinde tanıklığı kabul edilemez.

Bir başka örnek ise İrtidattır. İrtidat, İslam’ı kabul etmiş bir kimsenin sonradan dinden çıkmasıdır.

-Müsavat hukuk: Hakların ve insanların yargıda eşitliği anlamına gelir. Tanzimat bunu benimsemiştir. Buradaki yargı Şer’i hükümlerdir. Gayrimüslim-Müslüman ayırmaksızın herkes Şer’i hükümlerle yargılanacaktır. Bu dönemde Panslavizm etkili olduğu için Osmanlı Devleti de Osmanlıcılık yönünde müsavat düşüncesini kabul etmiştir.

-Bu ferman öncesinde Müslüman ve Gayrimüslimlerin bazı yerlerde eşit olduğu bilinse de asla tam bir eşitlikten bahsedilemez.

-Fermanda bazı kurumlardan bahsedilmiştir. Bunlardan biri de Meclis-i Vala’dır. Meclis-i Vala bu fermandan daha önce kurulmuştur ama fermanla birlikte katılımcısı artırılmıştır ve aktive edilmiştir. Bu meclis yasama ve yürütmeyi birlikte yapmış, ıslahatların uygulanıp uygulanmadığını denetlemiştir.

-Yapılan ıslahatların birer darbe değil sadece yenilik olduğu özellikle vurgulanmıştır. Diğer devletlerin bu fermanı nasıl karşılayacağı düşünülmüştür. Çünkü devlet eski gücünde değildir.

BİLİNMESİ GEREKEN BAZI KAVRAMLAR

İlerleme anlamında kullanılanlar:

Terakki

Teali

Necat

İntibah

İhya

Islahat

Teceddüt

Tekamül

Gerileme anlamında kullanılanlar:

İnkıraz

İzmihlal

İnhitat

Tedenni

Tevakkuf

Atalet

İnhilal

Tefessüh

Tereddi