sosyoloji
HUKUK SOSYOLOJİSİ DERSİNE GİRİŞ
- Hukuk sosyolojisi konu olarak toplumsal gerçeklik olarak hukuku, amaç olarak hukukun toplumsallığının açıklanmasını ve yöntem olarak da sosyal bilimlerdeki genel araştırma metotlarını kullanmıştır.
- Toplum bilim olarak tanımlayabileceğimiz sosyoloji “insanın toplumsal yaşamının, insan grupları ile toplumlarının bilimsel incelemesini” yapar.
- Sosyolojinin inceleme alanı toplumsal yaşamdır. Dolayısıyla sosyoloji tek tek kişileri değil; kişilerin toplumsal yaşam içinde kurdukları ilişki kalıplarını, etkileşimlerini ve davranış biçimlerini incelemeye çalışır.
- Toplum ise kişilerin bir toplamı olmayıp bir etkileşim sistemidir.
- Toplum, belirli bir kültürü ve bir takım toplumsal kurumları paylaşan insanlar arasındaki ilişkilerden meydana gelir.
- Toplumu oluşturan şey bireylerden çok bireylerin arasındaki ilişkiler, paylaştıkları değerler ve davranış kalıplarıdır.
- Toplum içinde insan ilişkilerini düzenleyen görenekler, gelenekler, din kuralları, hukuk kuralları, ahlak kuralları ve görgü kurallarından oluşan bir sistem vardır. Bunların yanında insanların ihtiyaçları ve kaygıları çerçevesinde ortaya çıkan toplumsal değer ve normları işler kılan toplumun yapısal bileşenleri olan kurumlar vardır.
- Bir toplum içinde toplumsal yaşamı düzenleyen normlar arasında hukuk modern dönemle birlikte, diğerlerinin etkin olduğu alan küçülmesi pahasına giderek etki alanını genişletmiştir.
- Hukuk, toplumsal sistemin veya toplumsal yapının diğer öğelerinden ayrı, soyut bir unsur değildir.
- Hukuk, toplumsal hayat üzerindeki örgütlü kamusal kontrolün bir ifadesidir.
- Hukuk, toplumun organizasyonu ve düzeniyle yakından ilgili bir toplumsal olgu olup toplumsal organizasyonun gerçekleşmesinde ve toplumsal düzenin sürdürülmesinde önemli işleve sahip bir kurumdur.
- Toplumsal bir kurum olan hukuk, doğal olarak toplumsal bir olgudur. Sosyolojinin konusu da toplumsal olgulardır.
- E. Durkheim’in çalışmalarında belirttiği çerçevede toplumsal olgu bireye dışsaldır ve zorlayıcıdır. Toplumsal olguların failleri bireyler olmakla birlikte, bu olgular faillerinden bağımsızlaşırlar ve nesnellik olarak karşımıza çıkarlar.
- Toplumsal yaşamı mükemmel surette düzenleme iddiasındaki hukuk ile toplumsal gerçekliğin kendisi aynı şey değildir.
- Birincisi, hukuk toplumsal gerçekliğe ve onu düzenlemeye yönelik idealleştirilmiş tasarımdır.
- İkincisi toplumsal gerçeklik ise yaşamın kendi maddi gerçekliğidir. Toplumsal yaşam hukuka dışsal bir varlığa sahiptir; çünkü hukukun toplumsal gerçekliğe uygun olup olmadığı veya aykırı olup olmadığı değerlendirilmesi yapılabilmektedir.
- Hukuk da ancak bir toplum içinde var olabilir. Hukukun temel amacı da toplumsal yaşamı düzenlemektir.
- Hukuk düzeni devletin hukuku yaptırımlandırmasıyla güvenceye alınmıştır.
- Hukuk düzenin normlarda ortaya çıkan içeriği ile iktidarın nasıl bir toplum istediğinin de göstergesi olarak anlamlıdır.
- Bu nedenle bireylerden onaylanmayı talep eden hukuk onaylandığında aynı zamanda devlet de onaylanmış olacaktır. Böylece hukuk onaylandığında iktidar meşru hale gelir.
- Meşru onaylanan hukuk, hukuk devleti ilkesine doğru götürür bizi. Hukuk devleti ilkesi, yönetenlerin de yönetilenlerle aynı hukuka bağlanması ile tamamlanır.
- Kapitalizm ortaya çıktığında yaslandığı liberalizmin evrensel doğal haklara dayanan değerleri toplumun tümünün sorunlarını çözememiştir. Ortaya çıkan işçi sınıfının sorunlarına ve taleplerine bu hukuk düzeni cevap üretememiştir. Toplumsal çatışmanın ortaya çıkmasıyla hukuk akla dayalı ideal bir toplum düzeni çizdiği düşüncesi inandırıcılığını ve güvenilirliğini yitirmiştir. Bu noktada hukukun başta çatışmayı bastırmak, daha sonrasında dengeyi sağlamak için kullanıldığını görürüz.
- Bu koşullarda düzeni sağlamak açısından toplumsal gerçekliğin incelenmesi zorunlu hale geldi. Bu hem sosyolojinin kurulmasının hem de hukuk sosyolojisinin geliştirilmesinin başlangıç noktasını oluşturdu.
