TBMM içtüzüğü CBK’ların şekil yönünden denetimine ilişkin bir sınırlama yok. Fakat kanunlar ve anayasa değişikliklerinin şeklen denetimi 148. Maddede sınırlandırılmaktadır.
Anayasa değişiklikleri esastan denetime tabi olamıyordu. Şekil yönünden denetimi ise teklif sayısının yeterli olup olmaması, oylamada çıkan sayıların yeterliliği ve ivedilikle görüşülmemesi gerektiğinin incelenmesinden ibarettir. Fakat 4.madde dolayısıyla AYM, anayasa değişikliklerinde şekil üzerinden esas denetimi yapmaktadır. (ilk 3 maddeyi korumaya yönelik)
Kanunların şeklen denetimi ise son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığından oluşmaktadır. Yapım aşamasındaki usul eksiklikleri de şekli denetim kapsamına giriyor.
TBMM İçtüzüğünün şekli yönden denetimi kapsamına da tıpkı kanunlarda olduğu gibi son oylamanın yeterli çoğunlukla yapılıp yapılmadığından ibarettir.
Cumhurbaşkanı Kararnamesinin şekil bakımından incelenmesi dahiline ise sadece cumhurbaşkanının imzasını taşıyıp taşımadığı girer. Eskiden KHK’lar için 2 kriter vardı. Yetki kanununda belirtilen sürede çıkarılıp çıkarılmadığı ve cumhurbaşkanı ile bakanlar kurulunun müşterek imzasının bulunup bulunmadığına bakılıyordu.
ESAS YÖNÜNDEN DENETİMİN KAPSAMI
Anayasa 153/2 “Anayasa Mahkemesi bir kanun veya cumhurbaşkanı kararnamesinin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.”
Bu fıkrada esas denetiminin sınırları çizilmiş. Kanun koyucu gibi hareket edememe yasağı çok önemlidir, ileride altını çizeceğiz.
AYM, esas denetimi yaparken öncelikle iptale ilişkin normun sözünü ve özünü saptar ardından da aykırılık iddialarını inceler. Aykırılık iddiası incelemesi kapsamında en başkta söz konusu norm, anayasanın emredici kurallarına aykırı mı değil mi buna bakılır. Ardından da diğer ilgili hükümler ve genel ilkeler kapsamında değerlendirilir.
ESAS DENETİMİ VE YASAMA İHMALİ KONUSU
Yasama ihmali: belli bir alanının yasayla düzenlenmesi konusunda Anayasa tarafından yasama organına direktif verildiği durumlarda yasama organının hareketsiz kalması.
Yasama ihmali alenen anayasal bir ilkeye aykırılığa neden olmuyor ise bu iptal nedeni olarak sayılmaz. Doktrinde, örneğin “eşitlik” gibi bir anayasal ilkeye aykırılık teşkil eden bir ihmal varsa AYM, kanunu iptal ederek TBMM’yi eksiksiz düzenlemeye zorlaması gerektiği savunulur. AYM’de doktrinle paralael kararlar vermiştir.
ESAS DENETİMİ VE KANUNLARIN KENAR BAŞLIKLARI
AYM’ye göre kanunların kenar başlıkları hakkında iptal söz konusu olamaz. Gerekçe olarakta kenar başlıklarının eylem bildirmeyen söz dizisi olduğunu belirtip, bir işlemin yasama sayılabilmesi için eylem bildirmesi gerektiğini göstermiştir.
Öğretide ise kanunların kenar başlıklarının da tıpkı kanunlar gibi yasama organı tarafından kabul edildiği, kanunun bir parçası olduğu yani denetime tabi olması gerektiği savunulur.
Anayasa Hukuku Notları -43
