- Serbest seçim için öncelikle oy hakkının güvenceye alınması gerekir. Seçme hakkı olarak da ifade edilen oy kullanma hakkı ve sınırları anayasal güvence altına alınmaktadır. 1982 Anayasası’nın 67. Maddesinde: “Vatandaşlar kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme ve seçilme hakkına sahiptir.” Denilmektedir.
- 1982 Anayasası’nın 67. maddesinin 3. Fıkrasında: “18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı Seçme ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.” Denilir.
- Türkiye’de çifte vatandaşlık seçilme hakkına engel olmadığı gibi seçme hakkına da engel değildir.
- Seçme hakkını kullanabilme ehliyetine “siyasi rüşt” denir. Gelinen son noktada Türkiye’de seçme ve seçilme yaşı 18 olarak belirlenmiştir.
- Seçmen kütüğüne kayıtlı olma, seçme hakkını kullanmanın yasal sınırını oluşturur. Böylece bir kimsenin birden fazla yerde oy kullanması engellenir ve seçim sandıkları ona göre belirlenir.
- Seçme hakkına sahip olup da oy kullanamayacaklar da bulunmaktadır. 1982 Anayasası’nın 67. Maddesinde: “Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler, taksirli suçtan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler oy kullanamaz.” denilir.
- 2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu’na göre, “seçmenlik sıfatı kazanmış olsalar da içinde bulundukları durum nedeniyle silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları, askeri öğrenciler, taksirli suçlar hariç ceza infaz kurumunda hükümlü bulunanlar” seçim günü oy kullanamaz. (293/7)
- ‘Sadece kasıtlı bir suçtan dolayı ceza infaz kurumunda bulunan, ceza infaz kurumunda iken firar edenler dahil, hükümlüler oy kullanamaz. Ancak hakkındaki mahkumiyet kesinleşmiş olup da henüz ceza infaz kurumuna alınmayanlarla ceza infaz kurumundan koşullu salıverilen veya denetimli serbestlik hükümleri ile salıverilen ancak hak ederek salıverileceği süreyi henüz doldurmayan veya uzun süreli de olsa hapis cezası ertelenen veya cezası infaz edilmekte iken hastalığından dolayı infazı geri bırakılan hükümlüler’ seçimlerde oy kullanabilir.
Ders notu için tıklayınız.(pdf)
Anayasa Hukuku Notları -9
