• Seçim dönemi parlamentolarda farklıdır. Dört veya beş yıl olabilmektedir
• Erken seçim kararını parlamentolar kendileri alabilirler
• Liberal sistemlerde devlet başkanı seçim dönemi dolmadan belli koşullar altında parlamentoyu feshedebilir.
• Sosyalist sistemlerde devlet başkanının böyle bir yetkisi bulunmamaktadır
• 2017 değişikliği ile 4yıl olan seçim dönemi 5 yıla çıkarılmıştır
• Meclis seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte olur fakat bu başkanlık seçiminin zorunlu bir unsuru değildir
SEÇİMLERİN YENİLENMESİ
•Seçim dönemi tamamlanmadan meclis veya devlet başkanı tarafından yasama organı seçimlerinin yenilenmesine “erken seçim” denilir (1).
•TBMM ve Cumhurbaşkanı seçiminin yenilenmesi anayasamızın 116. Maddesinde açıklanmıştır.
•“TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.”
•Maddede belirtilen beşte üç çoğunluğu 2017 anayasa değişikliği ile 550 milletvekilinin 600e çıkarılması ile 360 olmuştur.
•Bu durum meclisin erken seçim kararını zorlaştırmaktadır. Zorlaştırmanın sebebi organların görev süresinin tamamlanmasını sağlamaktır.
SEÇİMLERİN GERİYE BIRAKILMASI VE ARA SEÇİMLER
•Seçimlerin geriye bırakılması erken seçimin aksine seçimlerin o yasama döneminde yapılamaması demektir
•Savaş veya olağanüstü haller bu durumun sebebidir.
•Bu durum anayasamızın 78. Maddesinde açıklanmıştır.
•“savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmezse TBMM seçimlerin 1 yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
•Geri bırakılma sebebi ortadan kalkmamışsa erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir”
•Meclisin bu kararı alabilmesi için nitelikli bir karar sayısı belirtilmediğinden ötürü anlıyoruz ki genel karar sayısı yeterlidir.
•Yasama meclislerinde boşalan üyeliklerin doldurulmasında genellikle üç yöntem izlenmektedir: bunlar ;araseçim yöntemi, liste sırası yöntemi, yedek milletvekilliği yöntemidir(2)
•Ara seçim yönteminde boşalan üyelikler için kısmi seçimler yapılır.
•Liste sırasında ise partinin aday listesinden seçilemeyen adaylardan en üsttekilerle doldurulması suretiyle yapılır
•Yedek milletvekili yönteminde ise her milletvekilinin yerine aday bir milletvekili daha seçilmektedir asıl üyenin boşalması durumunda yedeği yerine geçmektedir
•1982 anayasasının 78.maddesinde TBMM üyeliklerinde boşalma olması durumunda ara seçime hangi şartlarla gidileceği açıklanmıştır:
•Ara seçim her seçim döneminde bir defa yapılır
•Genel seçimden 30 ay geçmedikçe ara seçime gidilemez
•Ancak boşalan üyeliklerin sayısı, üye tam sayısının beşte birini bulduğu hallerde ara seçimlerin 3 ay içinde yapılmasına karar verir
•Genel seçimlere bir yıl kala ara seçim yapılamaz
Ek fıkra:
Bir ilin veya seçim çevresinin TBMM üyesinin kalmaması halinde boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk pazar günü ara seçim yapılır. Bu fıkra gereği yapılacak seçimlerde anayasanın 127. Maddesinin 3. Fıkrası hükmü uygulanmaz.
SEÇİMLERİN GENEL YÖNETİM VE DENETİMİ
•1950 ye kadar seçimin yönetimini seçim kurulları, seçimin denetimini ise hukuk mahkemeleri gerçekleştirdi.
•1950’den sonra yüksek seçim kurulu hem denetim hem yönetimi sağlamıştır.
Ders notu için tıklayınız.(pdf)
Anaya Hukuku Notları -6
