ROMADA HUKUKİ İŞLEM EHLİYETİ
Hukuki işlemin geçerli şekilde yapabilme ehliyetini hukuki işlem ehliyeti denir.
Haksız fiil ehliyeti
Hukuki işlem ehliyeti
- Roma hukukunda hukuki işlem ehliyetine sahip olmak için dört şart incelenebilir: yaş,akıl sağlığı, israf,cinsiyet.
YAŞ: O kokun da ergenlik yaşı 25 olarak belirlenmiştir 25 yaşını doldurmamış olanlara minores (küçükler) denir.
Buluğa ermemiş küçükler: ( İmpuberes Minores )
0-7 Yaş -> İnfantes: Bu çağdaki çocuklar hukuki işlem ehliyetinden tamamen yoksundurlar.
7-14 -> İmpuberes İnfantia Maiores: sınırlı hukuki işlem ehliyetleri vardır. Kendilerini borç altına sokmayan ama hak kazandıran fiillerde tek başına hareket edebiliyorlardı. Vasiyetname yapma ehliyetleri yoktur. Evlenme ehliyetleri yoktur. Tasarruf ve taahhüt işlemlerini tek yapamazlar vasiye gerek duyulur. Hem alacak hem borç doğuran işlemlerde lehine sonuçta geçerli, aleyhine sonuçlar geçersiz sayılıyordu.
14-25 -> Puberes Minores: İlk başta hukuki işlem ehliyeti tam olan minoreslerin gençliklerinin korunması amacıyla ehliyetleri korunmaya alınmıştır. Korumalardan sonra bu kişilerle hukuki ilişki kurmamaya başlandı. Bundan dolayı minoreslere kayyım atanmaya başlandı işlem yaparken minoresleri kayyım onayı almışsa hukuki işlem iptal edilemiyordu.
Yaş İmtiyazı: 25 yaşını tamamlayan Sui İuris Romalıların hukuki işlem ehliyeti tamdır.İmparator Constantinus`un verdiği imtiyazla onsekiz yaşını tamamlayan kadınlar, yirmi yaşını tamamlayan erkekler 25 yaşını tamamlamış sayılıyordu.
AKIL HASTALIĞI: 12 Levha kanununa göre akıl hastalığı veya yaşlılık nedeniyle düzgün düşünemeyen kimselerin hukuki işlem ehliyeti yoktur. Bu kişilere baba egemenliği altında olmadıkları durumunda kayyım atanıyordu.
İSRAF: Müsrif kişilerin (prodigus) hak ehliyeti kısıtlanmıştır. Müsrif olanların kendisini ve ailesini zor duruma düşürecek olanlara kayyım atanırdı ve hukuki işlem ehliyeti sınırlandırdı.Haksız fiillerden sorumlu olurdu.
CİNSİYET:Babası ya da kocasının hakimiyetine bağlı olmayan sui iuris kadınlarda vasi tayin ediliyordu
