ROMA HUKUKUNUN BİLGİ KAYNAKLARI

Roma hukuku konusunda en geniş bilgi `Corpus Iuris Civilis` belgesidir.Roma hukuku bilgi kaynakları üç bölümde incelenir.

1. Iustiniaus`tan önceki bilgi kaynakarı
2. Iustiniaus`un Derlemesi (Corpus Iuris Civilis)
3. Iustiniaus`tan sonraki bilgi kaynakları

IUSTİNİAUS`TAN ÖNCEKİ BİLGİ KAYNAKLARI:

Eski zamanlardan kalmış ve korunmamış olması nedeniyle bilgi azdır.Gaius`un Institutiones eseri raslantı sonucu bulunmuştur.Gaius`un eserinin ders kitabı niteliğindedir ve Klasik Dönem hukuku konusunda genel bilgi verilmektedir.

IUSTİNİAUS`UN DERLEMESİ(CORPUS LURİS CİVİLİS)

Iustiniaus Klasik Dönem hukukunu kendi çağında geçerli kılmak istiyordu.Bu yüzden Roma İmparatorluğunda geçerli olmuş hukukun temel kaynaklarını (eserler,emirnameler) inceleyerek bir külliyat halinde bir araya toplandı.Bu külliyata Carpus Iuris Civilis yani Yurttaşlar Hukuku Derlemesi`dir.Genelde özel hukukla ilgili bölümler ağır basmaktadır.

Corpus Iuris Civilis: Kitabın amacı hukuku derlemek olduğu için kanun kitabı olarak düşünülmüştür.Ama özel hukuk ağır bastığından genel kurallar çıkarmak zorluk çıkarmıştı.Bu nedenle de kanun kitabı olarak uygulanmaya uygun değildi.Çoğunlukla Latince yazmışlardı fakat konuşulan dil Yunancaydı.Daha sonrasında Yunanca özetleri kullanılsa da daha çok hukuk öğretiminde yararlanılıyordu.C.I.C baskılarında düzenleniş:

1. Institutiones: Hukuk kurumları anlamına gelir.Ders kitabı olarak tasarlanmıştır fakat imparatorun mutlak iradesi olarak yayımlanmakla kanun gücü olmuştur.4 kitaptan oluşur.Derlemesini yapanlara Compilatör denir
2. Digesta (Pandectae): Klasik Dönem hukukçularının eserlerinden derlenerek çağa uyarlanmıştır.Hukuk bilimi ve hukuk tarihi açısından C.I.C`ın en değerli bölümüdür.
3. Codex: İmparator emirnameleri derlemesi anlamında kullanılıyordu.
4. Novellae: Iustiniaus`un ölümünden sonra önemli kanunlar ve emirnameler çıkmıştır.Bunlardan sonra Novellae Leges yani sonraki kanunlar adında toplandı.
5. Interpolatio`lar ve Glossa`lar: C.I.C derlenirken çağa uygun değiştirilmesine interpolatio denir.Klasik Dönem Hukukçularının eserleri üzerine not alınması asıl metinlerin değişmesine sebep oluyordu.Asıl metinde yapılan bu değişiklere glossa deniyordu.Interpolatio kanun koyucu tarafından birinci elden yapılıyordu Glossa ise hukuk öğreticilerş tarafından yapılıyordu.

IUSTİNİAUSTAN SONRAKİ BİLGİ KAYNAKLARI

1. Theophilus`un hazırladığı Paraphrasis eseri,C.I.C`in Institıtiones kısımını Yunanca açıklama amacına yöneliktir.
2. Basilica(İmparator Kanunları): İmparator Basilius Macedo ve Bilge Leo zamanında hazırlanan eserin amacı Iustinianus`un hukuk derlemesinin yürürlükte olan bölümlerini düzen içinde ayarlamaktı.Yunanca kaleme alınmıştır.
3. Constantin Harmenopulos adındaki yargıcın Hexabiblos eserinde Roma hukukundan bahsedilmiştir.1453`ten sonra Türk egemenliği altına giren Yunanlıların örf ve adet hukuklarını anlatır.

ROMA HUKUKUNUN YARATICI VE YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI

1. Krallık Dönemi

Kaynağını örf ve adetten alan ius(hak,hukuk kuralları) ve kaynağı dinsel fas yürürlük kaynağı olarak ifade edilebilmektedir.Bu dönemde rahipler en önemli yaratıcı kaynaktı.

Hukuk kurallarını yorumlamak,açıklamak (interpretare) Hukuk işlemlerini geliştirmek ve biçimlendirmek (cavere) Hukuki sorunlarıyla ilgili konularda bilgi vermek (respondere)

• Cumhuriyet Dönemi

Bu dönemin yürürlük kaynakları Ius Civile ve Ius Pratoriumdur.Ius Civilenin en önemli kaynağı 12 Levha Kanunlarıdır.

Siyasi Amacı: Pleblerle patriciuslar arasında hukuki eşitliği sağlamak

Hukuki Amaç: Örf ve adet hukukunu toplayıp yazılı olarak saptamak ve belirsiz durumları kaldırmak

12 Levha Kanunlarının hazırlanması kodifikasyon hareketidir.Bu dönemde yaratıcı kaynaklar halk meclisleri ve praetorlardır.

• Principatus Dönemi

Bu dönemin yürürlük kaynakları kanunlar,senatus kararları,imparator emirnameleridir.Yaratıcı kaynaklar ise senatus ve princepstir.

İmparator Emirnameleri dört biçimdedir:

1. Beyanname (Edictum)`ler: Beyannameler ölünceye kadar yürürlükteydi.Yayınlayanlar princepslerdir.
2. Karar (Decretum)
3. Cevap (Rescriptum)
4. Talimat

4.İmparatorluk Dönemi

Bu dönem mutlak iktidar dönemi olduğundan tek yürürlük kaynağı imğarator emirnameleridir.Tek yaratıcı kaynak ise imparatordur.