ROMA HUKUKU BİLİMİNİN IUSTINIANUS`TAN ÇAĞIMIZA KADAR GELİŞİMİ
Doğuda Iustınıanusun ölümünden sonra C.I.Cın uygulanması için Bizansın hukuk anlayışına göre yorumlayıcı ve açıklayıcı eserler yazılarak özetleri yapıldı. Batıda Iustinianusun ölümünden sonra Roma kültürü etkisi azalmıştı.C.I.C
uygulanmıyordu.Bazı yerlerde uygulanan Roma Hukuku Institutiones gibi
kitaplardaki kurallardan oluşuyordu.11. ve 12.yy da Roma hukukuna ilgi arttı.Roma
Hukukunun gelişmesinde doktrinlere göre üç büyük aşama vardır:
1) Skolastik Doktirin
2) Humanist Doktirin
3) Ortak Hukuk Bilimi Tabi Hukuk Doktirini ve Tarihçi Mektep
1) Skolastik Dönem: Digesta metninin bulunması,11. ve 12.yyda Roma hukukuna yeniden işgi duyulmasını sağlamıştır. 1) Glossatorlar: Bologna Üniversitesindeki glassatorlar C.I.Ci ve Digesta glossa
denilen notlarla açıklama çalışması yapmışlardır.
2) Postglossatorlar (Commentatorlar): Iustinianusun derlemesini ayrıntılı olarak
açıklayan commentatorlardır.Roma hukuk bilimi kurucusu olmuşlardır.
2) Humanist Doktirin: Rönasans dönemindeki Hümanizma adı verilen düşünce
akımı,Roma Hukuku alanında ise Skolastik doktirin yerini humanist doktirine bıraktı.
Humanist doktirin,Skolastik Doktirinin ellerindeki metin dışına çıkmaması bu
yüzden de yaratıcılığı ve hukuku geliştirmek amacını engellediğinden karşı
çıkmışlardır.Humanist okulunun interpolatio araştırmalarının roma hukukuna çok
yararı olmuştur.Fakat tarihsel araştırma yönteminin uygulanması Roma Hukukunun
uygulanmasından uzaklaşmıştır.
3) Ortak Hukuk Bilimi Tabi Hukuk Doktirini ve Tarihçi Mektep:
1) Ortak Hukuk Bilimi: Şehir hukukunun ülke hukukuna,ülke hukukunun ortak hukuka önceliği vardır.
2) Tabi Hukuk Doktirini: Tabi hukuk fikri insan ve doğaya dayanıyordu.17 ve
18.yy`da bu fikir Avrupada temel düzenleyicilerdendir.Usa yani akla dayanan bir
hukuk olduğunu düşünüyorlardı.
Gelenekle bağlantıyı reddetdiğinden Roma hukukunun değerini azaltmıştır.Akla
dayanan düşünceyi kanunlaştırken pandekt hukukuna ait hükümler de
bulunuyordu.
Tarihçi Mektep: Savigny akla dayalı hukuk gelişmemeli,örf ve adet hukuku
biçiminde doğal gelişmelidir demiştir.Bu fikri benimseyen çağın hukukçuları tarihçi
hukuk mektebini oluşturmuşlardır. Hukuk biliminin görevi, hukukun gelişmesini
incelemek ve izlemek ilkesini yerleştirmişlerdir.
4) Çağdaş Romanist Bilim: Alman Medeni Kanunun yürürlüğe girmesiyle Roma
hukuku uygulama alanını yitirmiştir.
ROMA HUKUKUNUN SINIFLANDIRMASI
1) Ius Civile-Ius Gentium
Uygulama alanı bakımından bu ayrım yapılmaktadır.Ius Civile,Roma vatandaşı
olanlara uygulanan hukuktur. Yabancılara uygulanmıyordu çünkü Ius Civile Roma
halkının özünü ve adetlerini içeriyordu.
Sınırlar genişledikçe Romalılar yabancılara uygulanmak için yeni hukuk kuralları
oluşturmuşlardır.Ius Gentiumda daha çok mal varlığı ve borçlar hukuku alanında
ortaya çıkmıştır.Yabancılar arasındaki hukuki düzenlemeyi sağlamak için şehir
preatoruna ek olarak yabancılar preatoru kuruldu.İki yönlü görevi vardı.Praetor
Peregrinus,Romalılara özgü hukuki işlemlerini yabancılara da sağlamaya
çalışıyordu.Preator Peregrinusun ikinci görevi ise Romalılarla yabancıların
arasındaki hukuki anlaşmazlıkları düzenlemeyle görevliydi.
2) Ius Civile-Ius Honorarum
Yaratıcı kaynaklar bakımından yapılan ayrımdır.Ius Civile kaynağı halk tarafından
olan kanunu karşılar. Örf ve adetlerden ,12 Levha Kanunlarından elde edilen
yorumla meydana gelir.Kanun ve senatus kararları da içindeydi.
Ius Honorarıum resmi makamın hukuku anlamındadır.Yargı konusunda görevli olan
preatorun görevi alanında ortaya çıkan hukuk kurallarından oluşuyordu.Imperium
yetkisine dayanan kurallar hukukun her alanında uygulanmak için praetorlar
tarafından çıkarılıyordu.Bu kurallar Ius Civilenin yerine değil onu
yumuşatmak,tamamlamak ve desteklemek amacındaydı.
3) Ius Publicum-Ius Prıvatum
(Roma Hukuku-Özel Hukuk)
Kamu hukuku devletle birey arasındadır.Özel hukuk ise bireylerin kendileri
arasındadır.Kamu hukuku toplum düzenini ön planda tutar.Emredici kurallardan
oluşur.Özel hukuk eşit haklara sahip bireylerin hareket koşullarını ve hukuki
sonuçları inceler.
Özel Hukuk Sistemi:
1) İnsanlara İlişkin Hukuk ( Kişi Hukuku-Aile Hukuku)
2) Mallara İlişkin Hukuk ( Borç Hukuku-Eşya Hukuku-Miras Hukuku)
3) Davalara İlişkin Hukuk ( Medeni Usul Hukuku-İcra Hukuku)
