Kusur bir hukuki kavram değildir. Önceden tanım yapılarak kusura karar verilemez somut olayın özelliklerine göre karar verilir. Doktrinde hukuka aykırı davranışın meydana gelmesinde kişinin iradi payı olarak tanımlanır. Kusur, kasıt ve ihmal olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar.
KAST (DOLUS)
Borca aykırı davranışın bilerek ve isteyerek yapılması durumudur. İfaya engel olan durum borçlunun kastından kaynaklanmaktadır. Kastın mutlaka alacaklıya zarar verme maksadıyla yapılmış olması gerekmez. Eğer borçlu bu davranışın hukuka ve borca aykırı olacağını biliyorsa buna rağmen yapıyorsa kastı vardır.
ÖR: borçlu ödünç aldığı paltoyu yaktığı için geri veremiyorsa kast vardır.
Kasıt ihmale göre daha ağır bir kusur türüdür. Bu sebeple bir kimsenin kastından dolayı sorumlu tutulmayacağına yönelik yapılan anlaşmalar geçersizdir, batıldır,
İHMAL (CULPA)
Hukuka ve borca aykırı davranışın, borçlunun gereken dikkat ve özeni göstermemesinden kaynaklanmasıdır. Borçlu bu davranışın hukuka aykırı bir davranış olabileceği biliyor ancak yine de bu durumu umursamadan davranışı yerine getirmeye devam ediyorsa ihmal var diyebiliriz.
Ör: Hemşirenin hastaya yanlış dozda ilaç vermesi.
- Ağır ihmal (Culpa Lata)
Herkesin bildiğini bilmemek, herkesin yaptığını yapmamak olarak tanımlanmıştır. Yani herkesin alacağı tedbiri almamaktır.
ÖR: Kalabalık bir ortamda çantayı bırakıp gidildiğinde birinin çantayı çalması çok tahmin edilebilir bir durumdur. Bu durumda çantayı ortada bırakan kişi ağır ihmal içindedir.
Ağır ihmal kasta çok yakın davranışları içerir. Bu sebeple zaman içerisinde (Justinianus döneminde) ağır ihmal kast ile bir tutulmuş birleştirilmiştir.
- Hafif İhmal(Culpa Levis)
Sadece dikkatli ve özenli bir kimsenin göstereceği özenin gösterilmemesi durumudur. Burada bahsedilen özen iyi bir aile reisinin göstermesi gereken kimseden beklenen özendir. İyi aile reisi kendi mal varlığı olan kendi işlerini idare eden ve bu sebeple dürüst davranacağı varsayılan kişi olarak karşımıza çıkar.
Kişi eğer bu özeni göstermemişse borçtan sorumlu tutulacaktır ancak özen gösterdiği halde ifa edememişse borçtan sorumlu olmayacaktır.
Kast ile ihmal ayrımı zararın tazmini açısından önem arz ettiği için böyle bir ayrıma gidilmiştir. Kastan sorumluluk daha ağır bir tazminat ödeme yükü getirirken ihmal daha hafif bir tazminat ödenmesi yükü getirir.
Ders notu için tıklayınız.(pdf)
Roma Hukuku Notları -16
