Kıymetli evrak
KIYMETLİ EVRAK
Ticaret Kanununun 645.maddesinin 1.fıkrasına göre: ‘’Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki bunların içerdikleri hak senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.’’
Kıymetli evrak bir borç senedidir ve bütün senetler bir hak içerir. Bono, poliçe ve çekte bu hak paradır. Kıymetli evrakın içerdiği hakkın mutlaka parasal bir değeri olmalıdır. Kıymetli evrakı borçlu düzenler ve kıymetli evrakta hak devredilebilir. Hak senedi izler ilkesi gereğince senet olmadan hal elden ele geçemez. Bu nedenle kıymetli evraka dayanarak hak talep eden kişi senedi ibraz ve teslim etmelidir.(TK m.646)
İbraz Koşulu: İbraz koşuluna göre alacaklı senedi ibraz etmek koşulu ile ödeme isteyebilir. Borçlu ise sadece senedi ibraz ve teslim edene öder. Bu iki ibraz kaydı birlikte var ise bu çifte ibraz kaydıdır.
Kıymetli evrakın ispat, ödeme kredi, teminat gibi işlevleri vardır.
Kıymetli evrakın maddi unsuru senet(belge) olması, manevi unsuru ise hak yani devredilebilirliktir.
KIYMETLİ EVRAK SINIFLANDIRMALARI
- Alacak senetleri/Para senetleri (Para senetlerinin en tipik örnekleri kambiyo senetleri denilen bono, poliçe ve çektir.)
- Ortaklık senetleri
- Emtia senetleri
- Konşimento (Konşimento diğer alacak senetlerine örnektir ve eşyayı temsil eden bir senettir.)
- Katılma senetleri
DEVİR ŞEKİLLERİ AÇISINDAN KIYMETLİ EVRAK
Nama yazılı kıymetli evrak –> temlik yoluyla
Emre yazılı kıymetli evrak –> ciro ve teslim yoluyla
Hamile yazılı kıymetli evrak –> teslim yoluyla
Bono ve poliçe hamile yazılı olarak devredilemez. Bu bir istisnadır. Çek ise nama, emre ve hamile yazılı olmak üzere üç yolla da devredilebilir.
Senede lehtar(ad-soyad) yazıldığında emre yazılı veya nama yazılı olabilir. Eğer ad-soyad yazmıyorsa hamiline yazılıdır.
Nama Yazılı Senetler
Ticaret Kanunu madde 654’e göre; belli bir kişinin adına yazılı olup da onun emrine kaydı içermeyen ve kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evrak nama yazılı sayılır.
Nama yazılı evrak alacağın temliki yoluyla devredilir.
Emre Yazılı Senetler
Ticaret Kanunu madde 824’e göre; emre yazılı olan veya kanunen böyle sayılan kıymetli evrak emre yazılı senetlerdir.
Emre yazılı senedin devri ciro ve teslim(zilyetliğin geçirilmesi) yolu ile gerçekleşir. Ciro senedin arka yüzünün imzalanmasıdır. Eğer arka yüzünde yer kalmazsa alonj adı verilen ek kağıt yapıştırılır. Cironun üstünde devreden kişinin ismi yazılırsa tam cirodan, isim yazılmadan sadece imza atılırsa beyaz cirodan bahsedilir.
Bono, poliçe ve çek kanunen emre yazılı kıymetli evraktır. Bono, poliçe ve çek nama yazılmak isteniyorsa açıkça emre yazılı olmadığının ya da nama yazılı olduğunun belirtilmesi gerekir. Buna menfi emre kaydı denir.
Hamile Yazılı Senetler
Ticaret Kanununun 658.maddesinin 1.fıkrası uyarınca senedin metninden veya şeklinden hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak hamile veya hamiline yazılı senet sayılır.
Hamile yazılı senetler başka bit hukuki işleme gerek olmadan zilyetliğin geçirilmesiyle(teslim) devredilir. Buna rağmen cirolanırsa da senedin niteliği değişmez.
3.SINIF NOTLARI İÇİN TIKLAYINIZ
TİCARET KANUNU İÇİN TIKLAYINIZ
