- İdari Teşkilata Hakim Olan Esaslar
Anayasa m. 123/2’ye göre: ‘İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır.’ Tüm devletlerde merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkeleri, idarenin bütünlüğü çerçevesinde birlikte yer alırlar.
!. Merkezden Yönetim
- Tanım
Merkezden yönetim, kamu hizmetinin merkezden görülmesi, kamu gücünün tek bir merkezde toplanmasıdır. Ülke içerisindeki teşkilatın tamamı tek bir hiyerarşik merkezden organize olur. Tüm idari görevler, tek merkezin emir ve talimatları çerçevesinde yerine getirilir. Bu tek merkez, devlet kamu tüzel kişisidir.
- Merkezden Yönetimin Çeşitleri
- Siyasi Merkeziyetçilik
Siyaset bilimi bakımından devletin tek bir merkezden yönetilmesi anlamına gelir. İdare hukukundan ziyade, Anayasa hukukunu ilgilendirir.
- İdari Merkeziyetçilik
Sadece idari alanda, yürütme yetkisinin tek elde bulunmasıdır.
Bir ülkede idari merkeziyetçilikten söz edilebilmesi için, ülkede siyasi merkeziyetçilik olması gerekir.
- Merkezden Yönetimin Özellikleri
-Tek bir kamu tüzel kişiliği bulunur, bu da devlet kamu tüzel kişisidir. (Bakanlıkların/başka merkez teşkilatının kamu tüzel kişiliği yoktur.)
-Kamu hizmetleri konusunda icrai karar alma yetkisi de tek elde toplanmıştır.
-Kamu hizmetlerinin yürütülmesi için gerekli olan bütçe de merkezileştirilmiştir.
-Merkezi idarenin üstlendiği hizmetler, merkezi idarenin göreve aldığı kamu görevlileri tarafından gerçekleştirilir.
d. Merkezden Yönetimin Faydaları
-Ülkede birlik ve bütünlüğü sağlar.
-İdarenin, ülkenin tümünde tarafsızlığını sağlar.
-Kamu personelini mahalli etkilerden korur.
-Kamu hizmetleri tek bir bütçeden yürütüldüğünden mali denetimin yapılması daha kolay olur.
-Hizmetleri daha az masrafla görebilmek ve böylece halkın üzerine düşen mali külfeti azaltmak mümkün olur.
e. Merkezden Yönetimin Sakıncaları
-Bürokrasiye, dolayısıyla da kırtasiyeciliğe yol açar.
-Aşırı merkeziyetçilik, demokrasinin esaslarıyla bağdaşmaz. Aşırı merkeziyetçilikte tüm kamu hizmetleri merkez tarafından görülür ve halkın bu gibi kararlara katılması imkansızlaşır.
-Siyasi otorite sahipleri kamu hizmetlerini kendi seçim çevrelerine kaydırabilir ve ülke düzeyinde kamu hizmetlerinin eşit sağlanmasını engeller.
-Kamu görevlilerinin atanmasında siyasi etkiler görülebilir.
f. Yetki Genişliği
Merkezden yönetimin saydığımız sakıncalarını belli ölçülerde giderebilmek amacıyla Anayasada ‘yetki genişliği ilkesi’ne yer verilmiştir.
-Yetki genişliğinde, merkeze ait bazı yetkilerin, taşradaki bir kamu görevlisine kanunlar aracılığıyla devredilmesi söz konusudur.
-Yetki genişliği altında verilen her karar merkez adına verilir.
