OBJEKTİF İSNADİYET
Ortaya çıkan netice failin fiili sonucu oluşmuşsa nedensellik bağı vardır diyebiliriz. Ancak nedensellik bağı bulunan her neticeyi faile mal edebilir miyiz? Failin hareketi ile neticenin meydana gelmesinde nedensellik bağının bulunması suçun cezalandırılabilirliği açısından gereklidir ancak yeterli değerlidir. Nedensellik bağı olsa dahi fail bu suçtan sorumlu tutulmayabilir.
Failin bu fiilden sorumlu tutulabilmesi için neticenin faile objektif olarak isnat da edilmesi gerekir. Fail fiili ile neticeyi meydana getiren bir tehlike ya da risk yaratmışsa netice objektif olarak faile isnat edilecektir. Bu aşamada henüz failin kast veya taksirine bakılmaz.
Objektif isnadiyetin ölçütü
- Hareket ile netice arasında nedensellik bağı mutlaka bulunmalıdır.
- Fail fiili ile izin verilen riski aşan ve hukuken önem taşıyan bir tehlike yaratmalıdır.
- Olaydaki netice bu yaratılan tehlikenin gerçekleşmesi sonucu meydana gelmelidir.
- Yaratılan tehlike tipte öngörülen neticeyi gerçekleştirmiş olmalıdır.
- Netice normun koruma alanı dışında olmamalıdır.
OBJEKTİF İSNADİYETİ KALDIRAN HALLER
Tehlikenin Netice Olarak Gerçekleşmediği Haller: Hukuken önemli bir tehlikenin bulunmadığı hallerde netice kişiye isnat edilemez. Başka bir deyişle fail bir tehlike oluştursa dahi netice olağan hayat tecrübelerinin dışında bir gelişme sonucu meydana gelmişse burada faile netice yüklenemeyecektir.
ÖR: A, B’yi silahla yaralıyor. B kaldırıldığı hastanede deprem olması sonucu enkaz altında kalarak ölüyor. Burada B’nin ölüm neticesini A’ya isnat etmek imkansızdır çünkü normal şartlarda hastaneye kaldırılmak ve depremde ölmek hayatın normal akışında beklenen bir netice değildir.
Tehlikenin Hukuken Önem Taşımayacak Şekilde Arttırıldığı Haller: Fail fiili ile hukuken önem taşımayacak ölçüde bir tehlike doğuruyorsa bu hallerde objektif isnadiyet yoktur.
ÖR: A, B’yi ormanda yürüyüşe çıkmak için ikna eder. Bu yürüyüş sırasında B’ye ayı saldırır ve ölür. Bu ölüm neticesinin A’ya isnat edilmesi mümkün değildir. Çünkü B’nin böyle bir şeyi kasten yapması mümkün değildir.
İzin Verilen Risk Halleri: Fail hukuken önem taşıyan bir risk doğurduğu halde toplumsal yaşamın devamı için gerekli kabul edilen ve sosyal bakımdan uygun görülüp izin verilen hallerde, netice faile isnat edilemez.
ÖR: Spor hareketleri sonucu meydana gelen zararlar (sporcuların tüm kurallara uyduğu halde meydana gelen zararlar), trafikte meydana gelebilecek zararlar (kurallara sürücünün tamamen uymuş olması beklenmektedir.)
Kişinin meydana getirdiği netice izin verilen risk kapsamındaysa o netice kişiye objektif olarak isnat edilemeyecektir.
Riski Azaltıcı Haller: Kişiye daha az bir zarar vererek onu daha büyük zarardan koruyan riski azaltıcı davranışlar sonucu oluşan netice faile objektif olarak isnat edilemez.
ÖR: A’ya araba çarpacağını gören B, A’yı kurtarmak amacıyla iterek düşmesini sağlar ve A’nın kolu kırılır. Ortaya çıkan bu netice B bu davranışı yapmasaydı daha büyük olacağından netice A’ya isnat edilemeyecektir.
Fail Davranışları: Failin suçun konusu üzerindeki, neticeyi gerçekleştirmek için önem taşıyan tehlike yarattığı ancak neticenin başka bir tehlikeden dolayı gerçekleştiği hallerde netice faile objektif olarak isnat edilemez.
ÖR: A’nın uyuşturucu madde kullanacağını bilen B, A’ya şırınga veriyor ve uyuşturucu kullanmaması gerektiğini dile getiriyor. A bu uyuşturucuyu kendine enjekte ediyor ve ölüyor. Ortaya çıkan ölüm neticesi B’ye isnat edilemez.
Hukuka Uygun Alternatif Davranışlar: Taksirli suçlarda fail izin verilen riski aşan tehlike doğuran davranış yerine, hukuka uygun davransa dahi yine de neticenin gerçekleşeceği kesinse objektif isnadiyet yoktur. Çünkü failin izin verilmeyen riski doğuran davranışının somut olayın gerçekleşmesinde etkisi yoktur. ÖR: kişi hatalı sollama yapar bu esnada tekerlek araçtan ayrılarak yol kenarındaki yayalara çarpar ve onların yaralanmasına sebep olur. Daha sonra ortaya çıkar ki tekerleğin çıkmasının sebebi aracın üretim hatası kaynaklı olmasıdır.
Normun Koruma Alanı Dışında Kalan Haller: Kişinin tehlikenin oluşumuna nedensel olarak katkıda bulunduğu ancak mağdurun kendi davranışı ile risk konusunda tam bir bilgiye sahip olarak riski bizzat icra ederek meydana getirdiği neticelerdir. Fail nedensel katkı sağlasa da ölüm veya yaralanmayı doğuran asıl risk mağdur tarafından bizzat icra edilmiştir. Bu hallerde meydana gelen netice faile objektif olarak isnat edilemez.
Failin Doğurduğu Tehlikeye Mağdurun Rıza Göstermesi: Mağdurun, failin sebep olduğu tehlikeye rıza göstererek hareket etmesi dolayısıyla kendisi bakımından meydana getirdiği zararlı veya tehlikeli neticeler faile objektif olarak isnat edilemez.
*Objektif isnadiyet neticenin failin eseri olarak görülüp görülemeyeceğidir. Sübjektif isnadiyet failin fiili kast veya taksirle mi işlediğini araştırır. Bu konuya bir sonraki notta değinilecektir.
