Milletvekillerinin Hukuki Statüsü

MİLLETVEKİLİ HUKUKİ STATÜSÜ

Milletvekili statüsü, şüphesiz ki seçimle kazanılır. Milletvekilleri yemin edip yasama görevlerine başlarlar.

Anayasa Madde 75 – Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altı yüz milletvekilinden oluşur

MİLLETVEKİLLİĞİ SIFATININ KAZANILMASI

1982 Anayasası’nda milletvekili sıfatının ne zaman kazanılacağı net bir şekilde belirtilmemiştir. Anayasa’nın 81. Maddesine göre milletvekillerinin göreve başlaması ise and içmesi ile mümkündür. And içme, temsilci sıfatını elde edenlerin görevlerini yerine getirmeye başladıklarında Anayasaya bağlılık ve sorumluluk duygusuna sahip olmalarını sağlamak için tasarlanmış bir hükümdür. Ancak unutulmamalıdır ki milletvekili unvanını alırken and içmenin veya and içmemenin etkili olduğu söylenemez.

2839 SAYILI MİLLETVEKİLİ SEÇİM KANUNU

Siyasi parti adaylarından seçilenlerin tespiti

MADDE 35

Değişik madde: 27.10.1995 t. 4125 s. K. m. 18

İl seçim kurulu başkanı alınan sonuçlara göre, o seçim çevresinden; siyasi parti aday listelerinde ve varsa bağımsız adaylardan seçilenleri tespit eder ve tutanağın bir suretini o seçim çevresinde ilan ettirir. Diğer bir suretini, bir hafta süre ile il seçim kurulu kapısına astırır.

Milletvekili seçilenlerin Yüksek Seçim Kuruluna bildirilmesi ve tutanakların verilmesi

MADDE 36

Milletvekili seçilenler belli olur olmaz, seçilenlerin ad ve soyadları ve parti adayı iseler mensup oldukları siyasi parti, il seçim kurullarınca en seri şekilde telgrafla, ayrıca telefon veya telsiz ile seçim çevreleri de gösterilerek Yüksek Seçim Kuruluna bildirilir.

Milletvekili seçilenlere il seçim kurulu tarafından, milletvekili seçildiklerine dair derhal bir tutanak verilir. Bu tutanaklardan iki örneği de Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına en seri vasıtayla gönderilir. (…) Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı tutanaklardan birini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına verir.

İptal: E: 1995/54, K: 1995/59 18.11.1995 t. Aym K. ile ikinci cümle iptal edilmiştir.

YSK 27/07/2007 tarih ve 706 sayılı karara göre:

“Her ne kadar, anılan tarihte milletvekili seçilen Mehmet Cihat ÖZÖNDER ‘e 2839 sayılı Yasa’nın 4125 sayılı Yasa ile değişik 36’ncı maddesi uyarınca bir tutanak verilmemiş ise de, anılan işlemin kurucu değil açıklayıcı olması sebebiyle bu husus neticeye etkili değildir. Mehmet Cihat ÖZÖNDER ‘in milletvekili seçildiği İstanbul İl Seçim kurulunca tespit edilmiş olduğundan ve ölüm olayı da bu tarihten sonra gerçekleştiğinden, olayda 2839 sayılı Yasa’nın 25 ‘inci maddesi uyarınca işlem yapılması mümkün olmadığı gibi bu milletvekilliğinin bir başka parti adayınca kazanılması da söz konusu olamaz.”

• YSK, milletvekilliğinin kazanılmasında 35. madde kapsamında yapılan tespit işlemini esas almış, 36. madde gereğince mazbata verilmesini “kurucu değil, açıklayıcı işlem” kabul etmiştir. (koyu)

YSK, kararının sonuç kısmında “oy verme günü olan 22/07/2007 Pazar günü saat: 17.00 itibariyle … milletvekili seçilmiş sayılmasına ve ölüm tarihi olan 26/07/2007 tarihi esas alınarak Büyük Millet Meclisinde bir üyeliğin boşalmış olduğunun tespitine karar verilmesi gerekmiştir” denmektedir.

• YSK bu kararında, milletvekilliği sıfatının kazanılma anının “oy verme günü son oy kullanma saati” olarak belirlemiştir.

MİLLETVEKİLİ ANDI

Anayasa Madde 81 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, göreve başlarken aşağıdaki şekilde andiçerler:

 “Devletin varlığı ve bağımsızlığını vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve laik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı kalacağıma; toplumun huzur ve refahı, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve Anayasaya sadakatten ayrılmayacağıma; büyük Türk milleti önünde namusum ve şerefim üzerine andiçerim”.

• Milletvekilleri, anayasadaki metni aynen okumak zorundadır.
• Eğer yemin etme işlemi Anayasa’ya uygun bir şekilde yapılmazsa Milletvekili göreve başlamamış sayılıp devamsızlıktan milletvekilliği düşürülmektedir.

ÜYELİKLE BAĞDAŞMAYAN İŞLER

Anayasa Madde 82 :

 Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri,

• Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda;
• Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda;
• Özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında
•  Görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.
•  Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı Resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. (Mülga ikinci cümle: 21/1/2017- 6771/16 md.)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işler kanunla düzenlenir.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ÜYELİĞİ İLE BAĞDAŞMAYAN İŞLER HAKKINDA KANUN:

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3069.pdf

YASAMA SORUMSUZLUĞU

Anayasa Madde 83

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

• Yasama sorumsuzluğunun amacı parlamentonun çalışmalarında oy kullanma, konuşma ve düşünce özgürlüğünün korunması, yasama görevlerini korkusuzca yerine getirmelerine ve tam bir özgürlükten yararlanmalarına olanak tanır.
• Oy verme, konuşma veya görüş açıklama dışındaki eylemler yasama sorumsuzluğu kapsamında değildir.

YASAMA DOKUNULMAZLIĞI

Yasama dokunulmazlığı, parlamento üyeleri hakkında, suç işlediklerinden bahisle, parlamentonun izni olmadan, gözaltına alma, tutuklama gibi bazı cezai takibat işlemlerinde bulunulamamasıdır. Amacı, parlamenterlerin keyfi kovuşturma ve cezaya maruz kalmasını önlemektir.

Anayasa Madde 83

Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14’üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.

Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.

• Dokunulmazlık nispi ve geçici bir ayrıcalıktır. Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kaldırılabilir.
• Bütün Avrupa ülkeleri anayasalarında kabul edilmiş olan bir kural olarak suç üstü durumu yasama dokunulmazlığının dışındadır.
• Yasama dokunulmazlığı, milletvekilini ancak görev süresinde korur ve sürenin bitiminde milletvekili hakkında işlem başlatılır.
• Milletvekili dokunulmazlığını kabul eden tüm ülkelerde dokunulmazlık, Üyenin üyesi olduğu meclisin kararı ile feshedilebileceği genel kabul görmektedir.