- Geniş anlamda seçim sistemleri; milletvekili sayısının belirlenmesi, seçim çevrelerinin oluşturulması, milletvekilinin seçim çevrelerine dağıtılması, adayların belirlenmesi, seçim sistemlerinin uygulanması, seçim sonuçlarının denetlenmesi aşamalarından oluşmaktadır.
- Dar anlamda seçim sistemi ise, seçimlerde kullanılan oyların temsilcilere dönüştürülmesinde kullanılan usullerdir.
- Serbest seçim ilkelerine uygun olduktan sonra hangi seçim sistemini tercih edeceği her ülkenin kendi takdir alanıdır.
- Seçim sistemi seçim kanunları ile düzenlenir.
- Milletvekili Seçim Kanunu 2. maddesinde dar anlamda seçim sistemi tanımlanır:
- “Milletvekili seçimi tek derecelidir. Seçim nispi temsil sistemine göre, genel, eşit ve gizli oyla bütün yurtta aynı günde yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Seçmen oyunu tam bir serbestlikle kendisi kullanır. Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması açık olarak yapılır.”
- Türkiye’de “tek dereceli nispi temsil sistemi” seçim sistemi olarak kabul edilmiştir.
SEÇİM ESASLARI
- Anayasamızın 67. Maddesinde: “Seçimler ve halk oylaması, serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı gözetim ve denetimi altında yapılır.” denilerek seçim ilkeleri belirtilmiştir.
- Genel oy; Seçmen olabilme hakkının servet, eğitim, cinsiyet, ırk bakımından bir kısıtlamaya bağlı tutmadan herkese tanınmasıdır.
- Seçme yeterliliği, anayasalarda ya da kanunlarda öngörülen koşullar genel oy ilkesini zedelenmez. Bunun için, seçme hakkı ülkenin nüfus bütününe değil belirli niteliklere sahip olanlara verilmiştir.
- Eşit oy; Her seçmenin eşit ve tek oy hakkına sahip olmasıdır.
- Seçimin gizliliği; Seçmenin oy kullanırken gizliliğinin sağlanmasıdır. 1876 Kanuni Esasi’de gizli oy öngörülüyordu. 1924 Anayasası’nda bu yönde bir kural bulunmamaktaydı. 1948 tarihli 5258 sayılı Seçim Kanunu’nda gizli oy düzenlenmişti ve 1950 seçimleri gizli oy ilkesine göre yapıldı.
- Tek dereceli veya doğrudan seçim ilkesi seçmenlerin doğrudan doğruya temsilcilerini seçmesi demektir. İki dereceli veya dolaylı seçim sisteminde, seçmenler önce delegeleri seçer. İkinci seçmen denen delegeler temsilcileri seçer.
Ders notu için tıklayınız.(pdf)
Anayasa Hukuku Notları -8
