MERKEZDEN YÖNETİM
İdari teşkilat merkezden ve yerinden yönetim olmak üzere iki ana başlık altında incelenmektedir. Merkezden yönetim, idarenin görevlerinin merkez veya merkeze bağlı makam ve görevliler tarafından yerine getirilmesidir. İdare hiyerarşi bağıyla merkeze bağlanan birim ve örgütlerden oluşur.
Merkezi idarenin başkentte yer alan ve merkezi olan teşkilatına merkez teşkilatı, tüm ülkeye yayılan ve merkez teşkilatına hiyerarşik bağ ile bağlı olan teşkilatına taşra teşkilatı adı verilmektedir.
Merkez Teşkilatı
Merkez teşkilatı; cumhurbaşkanlığı, cumhurbaşkanlığı idari işler başkanlığı, cumhurbaşkanı yardımcıları, cumhurbaşkanlığı politika kurulları, cumhurbaşkanlığı ofisleri, cumhurbaşkanlığına bağlı kurum ve kuruluşlar ve bakanlıklardan oluşmaktadır.
Cumhurbaşkanlığı
2017 yılında yapılan anayasa değişikliği sonrası anayasamızın 8. Maddesinde de düzenlendiği gibi cumhurbaşkanı yürütmenin tek yetkilisi haline gelmiştir. Artık cumhurbaşkanı idarenin merkezde yer alan üstün ve asli organıdır. Anayasamızın 101-105. Maddeleri de cumhurbaşkanını çeşitli açılardan düzenlemektedir.
Cumhurbaşkanlığı makamı adı altında cumhurbaşkanı dışında başka birimler de bulunmaktadır. Bunlar : cumhurbaşkanı özel kalem müdürlüğü, cumhurbaşkanı başdanışmanı ve danışmanı, cumhurbaşkanlığı yüksek istişare kurulu ve özel temsilcidir. Cumhurbaşkanı özel kalem müdürlüğü hariç diğerleri cumhurbaşkanı tarafından kendilerine verilen görevleri yerine getirirler.
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı
Bu yapının başında cumhurbaşkanı tarafından atanan idari işler başkanı bulunmaktadır. İdari işler başkanı en yüksek devlet memuru statüsüne sahiptir ve başkanlık bünyesinde bulunan bütün birimlerin faaliyet ve işlemlerini denetlemekle görevlidir. Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. İdari işler başkanlığı bünyesinde kurulan çeşitli alt birimler vardır. Bu birimlerin başında bulunan genel müdürler cumhurbaşkanı tarafından geri kalan idari personel idari işler başkanı tarafından atanmaktadır.
Cumhurbaşkanı Yardımcıları
Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir yada daha fazla sayıda yardımcı atayabilir. Cumhurbaşkanı yardımcılarına ilişkin hüküm anayasa 106. Maddedir.
Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
1 numaralı CBK ile düzenlenmektedir. Cumhurbaşkanlığı teşkilatı içinde yer alır.
Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları
1 numaralı CBK ile cumhurbaşkanlığına bağlı politika kurulları kurulmuştur. Bu kurulların başkanı cumhurbaşkanıdır. Yine bu kurullar aracılığıyla cumhurbaşkanı; politika oluşturmak, oluşturulan politikaları izlemek ve denetlemek yetkisini kullanmaktadır. Her bir kurulun görev ve yetkileri ayrı ayrı düzenlenir. Kurul üyeleri cumhurbaşkanı tarafından atanır ve her kurul en az üç üyeden oluşmak zorundadır.
Cumhurbaşkanlığı Ofisleri
Dijital Dönüşüm Ofisi, Finans Ofisi, İnsan Kaynakları Ofisi ve Yatırım Ofisidir. Ofisler cumhurbaşkanlığına bağlı özel bütçeye sahip ve kamu tüzel kişiliğine haizdir. Bu ofislerin kuruluş amacı araştırma , geliştirme ve görüş oluşturmaktır. Her bir ofisin başında cumhurbaşkanı tarafından atanan bir başkan bulunmaktadır. Başkanlar cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
Bakanlıklar
Bakanlıklar anayasamızın 106.maddesinde düzenlenmektedir. Anayasa değişikliği ile bakanlıkların kurulması ve kaldırılması artık kanunla değil cbk ile düzenlenecektir.
2017 anayasa değişikliği ile bakanlar artık devlet tüzel kişiliğini temsil eden organlar değil idare içinde yer alan bir yönetim kademesi birim niteliği taşıyan makamlar haline gelmiştir. Cumhurbaşkanı bakanın işlemlerini onaylama reddetme değiştirme yetkisine sahiptir.
Bakan yardımcıları bakandan sonra teşkilatın en üst hiyerarşik amiri konumundadır.
Taşra Teşkilatı
Taşra teşkilatı, başkent de dahil olmak üzere merkezi idarenin ülkenin her köşesini kapsayan örgütüdür. Taşra teşkilatının başında bulunanlara mülki idari amir adı verilir. Anayasa 126. Madde konuyu açıklar niteliktedir.
C. İdarenin kuruluşu
1. Merkezi idare
Madde 126 – Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayırılır.
İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.
Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir
Taşra teşkilatı birimi olarak il öngörülmüş ve illerin idaresi yetki genişliği esasına dayandırılmıştır. İlin dışında kalan taşra örgütü ise coğrafya ekonomi gibi çeşitli faktörler çerçevesinde belirlenecektir.
İl idaresi 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu ile düzenlenmektedir. Merkezi idarede birinci ve en büyük bölüm ildir. İl kurulması kaldırılması adının değiştirilmesi merkezlerinin belirlenmesi bir ilçenin başka bir ilçeye bağlanması kanunla yapılır.
İlin Organları
İl; vali, il idare şube başkanları ve il idare kurulundan oluşur.
Vali
İl genel idaresinin başı ve mercii validir. Valilik devlet memurları kanuna göre istisnai bir memurluktur. AY 104 e göre valiler cumhurbaşkanı kararıyla atanmaktadır. Valilerin görev süresi atandıkları zaman görevde bulunan cumhurbaşkanın görev süresiyle sınırlıdır. Ancak cumhurbaşkanının bu süre içinde de valiyi görevden alması mümkündür. Vali ilde cumhurbaşkanının temsilcisi konumundadır. İl genel idaresinden cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar.
İl İdare Şube Başkanları
İl idare şube başkanları bakanlıkların il kuruluşlarının başında bulunan kişilerdir. Valiye karşı sorumludurlar. İl idare şube başkanları cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Atandıkları usul ile görevden alınabilirler ayrıca valiler için belirtilen cumhurbaşkanın görev süresinin bitmesi durumunda görevlerinin sona ermesi il şube başkanları için belirtilmemiştir.
İl İdare Kurulu
İl idare kurulu , valinin başkanlığında hukuk işleri müdürü, defterdar, milli eğitim , bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım ve veteriner müdürlerinden oluşan bir kuruldur. Vali kurula başkanlık etmesi için vali yardımcısını görevlendirebilmektedir. İl idare kurulu; istişari, idari ve yargısal kararlar alan bir kuruldur. Ancak yargısal yetkileri kaldırılmıştır.
İlçe İdaresi
İl idaresi kanuna göre ilden sonra kademe olarak ilçe gelir. Her ilde il merkezi ile hiçbir ilçeye bağlı olmayan köylerin oluşturduğu ana alana merkez ilçe denilmektedir. Merkez ilçe diğer ilçelerden farklı olarak il valisinin kontrolündedir. Büyükşehir belediyelerinde ise merkez ilçe bulunmamaktadır. Birden çok ilçe vardır.
İlçe Organları
İlçe organları, kaymakam ilçe idare şube müdürlükleri ve ilçe idare kuruludur.
Kaymakam
İlçe genel idaresinin başı ve mercii kaymakamdır. Vali istisnai memur statüsüne sahipken kaymakam güvenceli bir meslek memurluğudur. Kaymakamlar cumhurbaşkanı onayı ile atanmaktadır. İlçenin genel idaresi kaymakamdan sorumludur. İlçede cumhurbaşkanının idari yürütme vasıtasıdır. Valinin talimatlarını yerine getirmekle yükümlüdür. Aralarında hiyerarşik bir ilişki bulunmaktadır.
İlçe İdare Şube Başkanları
İlçe idare şube başkanları bakanlıkların ilçe kuruluşlarının başında bulunan kişilerdir. Bunların emri altında çalışanlar ilçenin ikinci derecede memurlarıdır. Kaymakam tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler.
İlçe İdare Kurulları
İlçe idare kurulu, kaymakam başkanlığında ilçede bulunan yazı işleri müdürü mal müdürü sağlık milli eğitim ve tarım müdürlerinden oluşmaktadır. Kuruma dahil olmayan idare şubelerinin başkanları kendilerini ilgilendiren konularda üye sıfatıyla çağrılarak o iş hakkında görüş bildirir oya katılırlar.
Bölge Kuruluşları
Bölge kuruluşları, birden çok ilin dahil olduğu bir alanda yürütülen kamu hizmetleri bakımından koordine olan taşra örgütleridir. AY 126/3 e göre kanunla düzenlenmeleri gerekir.
