Hukuk Kavramı
Hukuk; toplumdaki sosyal ilişkileri düzenleyen, emir ve yasaklardan oluşan kurallar bütünüdür.
Yürürlükteki hukuk; belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır.
Hukuk bilimi; yürürlükteki hukuku inceleyen hukuk dalıdır. Buna dogmatik hukuk bilimi de denir.
Medeni Hukuk Kavramı
Medeni hukuk; bir bireyin doğumundan ölümüne kadar olan süreçteki mal varlığı değerlerini ve diğer insanlarla ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Medeni hukuk, özel hukuka dâhildir.
Medeni Hukukun Alt Dalları
- Kişiler Hukuku
- Aile Hukuku
- Borçlar Hukuku
- Eşya Hukuku
- Miras Hukuku
Ülkemizde Medeni Hukuk Alanında Yaşanan Gelişmeler
Osmanlı İmparatorluğu, 19.yy.a kadar İslam hukuku ile yönetiliyordu. Tanzimat Fermanı ilan edildikten sonra Osmanlı’da bir kanunlaştırma hareketi başladı. Bu kapsamda Ahmet Cevdet Paşa’nın öncülüğünde 1869-1876 yılları arasında ve temeli fıkıh esaslarına dayanan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye hazırlandı. Mecelle, tam anlamıyla bir medeni kanun niteliğinde değildir. Medeni hukukun çok küçük bir kısmını kapsamaktadır.
Cumhuriyet döneminde İsviçre’den aynen alınan Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu, Türkçeye çevrilerek TBMM’de bütünüyle görüşüldü. Medeni Kanun 17 Şubat 1926’da, Borçlar Kanunu ise 22 Nisan 1926’da kabul edildi. Her iki kanun da 4 Ekim 1926’da yürürlüğe girdi.
Zaman içerisinde değişen ihtiyaçlara cevap veremediği için 22 Kasım 2001’de Medeni Kanun değiştirildi. Yeni TMK, 1 Ocak 2002 tarihinden beri yürürlüktedir. Aynı sebepten ötürü Borçlar Kanunu da 11 Ocak 2011 tarihinde değiştirildi. Yeni TBK, 1 Temmuz 2012’den beri yürürlüktedir.
Medeni Hukukun Yürürlük Kaynakları
- Yazılı hukuk kuralları
- Örf ve âdet hukuku
- Hâkim tarafından yaratılan hukuk
- Doktrin ve içtihat
- Yazılı Hukuk Kuralları
Kanun, kanun hükmünde kararname (KHK), Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (CBK), tüzük ve yönetmeliklerden oluşur.
Kanun: Yetkili yasama organı tarafından Anayasada öngörülen usul ve şekillerde kabul edilip yürürlüğe konulan yazılı hukuk kuralıdır.
TBMM tarafından görüşülüp kabul edilen kanunlar, on beş gün içinde Resmî Gazetede yayımlanır (Anayasa, 89/1).
Cumhurbaşkanı; Meclis tarafından kendisine gönderilen kanunun yayımlanmasını uygun bulmazsa kanunu on beş gün içinde meclise geri gönderir (AY, 89/2).
DİKKAT!!! Bütçe kanunları bu hükmün dışındadır.
Eğer kanunun yürürlüğe gireceği tarih; herhangi bir maddede belirtilmemişse kanun, Resmî Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer (CBK, 10/7).
Kanun Hükmünde Kararname: Cumhurbaşkanının olağanüstü hâllerde gerekli görülen konularda AY 119/6’dan aldığı yetkiyle çıkardığı hukuk kurallarıdır.
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi: Cumhurbaşkanının yürütmeye ilişkin konularda AY 104/17’den aldığı yetkiyle çıkardığı hukuk kurallarıdır.
Tüzük: Kanunların uygulanmasını göstermek amacıyla Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılan hukuk kuralıdır. Resmî Gazetede yayımlanır.
DİKKAT!!! 2017 anayasa değişikliği ile beraber yeni tüzük çıkarılması İMKÂNSIZLAŞMIŞTIR.
Yönetmelik: Kamu kurum ve kuruluşlarının kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve CBK’lerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak kaydıyla çıkarttıkları yazılı hukuk kurallarıdır.
- Örf ve Âdet Hukuku
Toplum tarafından uzun süredir uygulanan ve ihlâli hâlinde devlet tarafından yaptırım uygulanabilen yazısız hukuk kurallarına örf ve âdet hukuku denir. Örf ve âdet hukuku üç unsurdan oluşur:
- Maddi Unsur: Toplum tarafından sürekli uygulanmasıdır.
- Manevi Unsur: Bu kurallara uymanın zorunlu olduğu, fertlerce kabullenilmelidir.
- Hukukî Unsur: Belli bir gruba mahsus olmayan örf ve âdet hukuk kurallarının (ortakçılık, yarıcılık vb.) ihlâli hâlinde hâkim bu kuralı uygulayarak bir karar verir. Eğer hâkimin verdiği karara uyulmazsa devlet, gerekli yaptırımları uygulamakla mükelleftir.
-Örf ve Adet Hukukunun Rolü
- Kanunlardan sonraki hukuk kaynağıdır (TMK, 1. Md.)
- Kanun hükmünün yorumlanmasında yardımcı, kanun hükmünün değiştirilmesi yahut yeni bir hükmün kabulü konusunda ise zorlayıcı rol oynar.
