KUSUR (Devam notu)
B)Mazeret Nedenleri: Burada bahsedeceğimiz nedenlerde kusur tamamen kalkmamakta sadece etkilenmektedir. Çünkü failin hem kusur yeteneği mevcuttur hem de haksızlık bilinci vardır. Bu yüzden mazeret sebepleri kusuru azaltan nedenlerdir.
1-Hukuka Aykırı Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi: Hiyerarşi dolayısıyla ast, üstün emrine itaate mecburdur. Bu yapının içinde amirin emri ya hukuka uygundur ya da değildir. Eğer amirin emri hukuka aykırı ise bu emrin yerine getirilmesi yerine getiren için hukuka uygunluğu oluşturmaz. Fakat amir emrinde ısrar eder ve yerine getirilmesini yinelerse ast emri yerine getirir ve bundan sorumlu olmaz. Anayasa madde 137/1’e göre amir emrinde ısrar eder ve bunu yazıyla yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde emri yerine getiren sorumlu olmaz. Burada emri yerine getiren açısından kusurluluğu etkileyen bir mazeret nedeni söz konusu olmaktadır. Emrin hukuka uygunluğunun denetlenmesinin önlendiği durumlarda da emri yerine getiren kişi bakımından yine aynı şekilde sorumsuzluk durumu olmaktadır. Yukarıda tüm bu bahsettiğimiz hususlar sadece hukuka aykırılık mevcut olduğunda devreye girmektedir. Yani eğer amirin emri suç teşkil eden bir konuysa, emir asla yerine getirilmez. Aksi takirde hem emri veren hem de emri yerine getiren sorumlu olur.
2-Zorunluluk Hali ile İrade Yeteneğinin Etkilenmesi: Zorunluluk halinin varlığı için ilk olarak kendisine veya başkasına ait bir hak olması gerekmektedir. Sonrasında bu hakka yönelik olan bir tehlikenin mevcut olması ve kişiyi ağır bir zarara sokacak olması gerekmektedir. Yalnız bu tehlike insan davranışıyla meydana gelebileceği gibi bir doğa olayından da meydana gelebilir. Kişinin bu tehlikeye bilerek sebebiyet vermemesi ve korunma imkanının başka türlü mevcut olmaması şartı aranmaktadır. Kanuna göre korunan değer ile feda edilen değerin arasında bir orantılılık olmalıdır. Yani korunan değer, feda edilen değerden daha üstün veya eşit düzeydeyse zorunluluk hali vardır diyebiliriz.
3-Meşru Savunmada Sınırın Heyecan,Korku ve Telaş Nedeniyle Aşılması: Meşru savunma içindeki kişi haksız bir saldırı ile karşı karşıyadır. Burada kişi meşru savunmada bulunması gereken saldırı ile savunma arasındaki orantıda sınırı, korku, heyecan ve telaşla aşmaktadır. Korku, heyecan ve telaş kişinin davranışlarını yönlendirme yeteneğini ortadan kaldırmaktadır. Bu şekilde sınırın aşılması halinde kişi içşn mazeret sebebi oluştuğundan cezalandırılmayacaktır.
4-Cebir ve Tehdit Sebebiyle Kişinin Suç İşlemesi: Cebir, şiddet, korkutma veya tehdidin etkisiyle suç işleyen bir kişinin irade yeteneği etkilenmiş olduğu için başka türlü davranmasının imkanından söz edilemez. Böyle hallerde suçu işleten kişi, işlenen suç sebebiyle fail olarak sorumlu tutulur. Ancak dikkat edilmesi gereken bir husus vardır. Buna göre bu mazeret nedeninin kabulü için cebir veya tehdidin yöneldiği hukuki değerle, bu cebir veya tehdidin etkisiyle işlenen suça ilişkin hukuki değer arasında bir denge olmalıdır.
C)Kusurluluğu Etkileyen Hata: Kusurlulu etkileyen iki türlü hata söz konusudur. Haksızlık hatası ve kusurluluğu kaldıran veya azaltan nedenlerin maddi koşullarında hata.
1-Haksızlık Hatası: Haksızlık hatası, kişinin işlediği fiilin hukuk düzenince yasaklandığını bilmemesidir. Yani fail in haksızlığın maddiyatına ilişkin bilgisi eksiksizdir ama işlediği fiili yasaklayan normun varlığında ya da yorumlanmasında hataya düşmüştür. Dikkat edilmesi gereken husus fiilin haksızlık teşkil ettiğinin bilincinde olunmsıdır.
Haksızlık hatasında ilk görünüm şekli failin yasaklayıcı normu fark etmemesidir. Burada fail yasaklayıcı normu gözden kaçırarak izin verilen bir davranış gerçekleştirdiği ya da normun kendi davranışına uygulanamayacağı düşüncesindedir. Bu doğrudan haksızlık hatasıdır.
İkinci görünüm şeklinde ise fail, gerçekte olmamasına rağmen işlemiş olduğu fiili hukuka uygun hale getiren bir sebebin var olduğunu düşünmektedir. Yani fail işlediği fiilin yasaklığıyla ilgili tam bilgiye sahiptir fakat olayda işlediği haksızlığı hukuka uygun hale getiren sebebin varlığında hataya düşmektedir. Buna dolaylı haksızlık hatası denir.
2-Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerin Maddi Koşullarında Hata: TCK m. 30/3’te düzenlenen kusurluluğu ortadan kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği konusunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi bu hatasından yararlanır. Fakat kusurluluğu kaldıran veya azaltan her nedenin niteliği gereği maddi şartlarında hataya düşmek mümkün değildir. Hata kaçınılmaz ise kişi bu hatasından yararlanır ama kaçınılabilir bir hata mevcut ise kişi cezalandırılacaktır.
