KOLLUK MAKAMLARI, ÜSTLERİ ve PERSONELİ
*Kolluk makamları, kolluk alanında genel düzenleyici işlem yapma ve genel nitelikli karar alma yetkisini haiz makamlardır.
Cumhurbaşkanı, bakanlıklar, vali ve kaymakamlar merkezi idaredeki; il genel meclisi, il encümeni, belediye meclisi, belediye encümeni, köy ihtiyar meclisi ve köy muhtarı mahalli idarelerdeki kolluk makamlarıdır.
Özel idari kolluk alanındaki kolluk makamları açısından mevzuatı incelemek gerekir.
*Kolluk üstü (amiri), kolluk personeline emir verme ve birel işlem yapma yetkisini haiz görevlilerdir.
Bakanlar, valiler ve kaymakamlar merkezi idaredeki; bireysel işlem yapma ve emir ve talimat verme yetkisi olan il ve belediye encümeni, belediye başkanı ve köy muhtarı mahalli idaredeki kolluk üstleri olarak sayılabilir.
Özel idari kolluk alanındaki üstler bakımından da yine mevzuata bakılması gerekir. Birel işlem yapma yetkisinin yetki devri ile gerçekleştiği durumlarda da kolluk üst/amirlerinden söz edilebilir.
*Kolluk personeli, kolluk makamları ya da kolluk üstleri dışındaki kolluk faaliyetini yürütmeye görevli kimselerdir. Yetki devredildiği ölçüde birel işlem yapabilirler.
-Özel Hukuk Kişilerinin Kolluk Yetkilerini Kullanması
Kolluk yetkileri kamu gücü barındırır, kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin sınırlandırılmasına kadar güçlü etkileri ve sonuçları vardır. İşte bu sebeplerle kolluk faaliyetini kural olarak özel hukuk kişileri göremez.
Ancak günümüz koşulları ile bu kural esnetilmiştir. Özel hukuk kişilerinin yasal düzenlemelerle kolluk faaliyetine katılmalarının önü açılmıştır. ‘Özel hukuk kişileri kolluk faaliyeti göremez’ anlayışı yerini ‘Kolluk faaliyeti özel hukuk kişilerine terk edilemez’ anlayışına bırakmıştır.
Özel hukuk kişileri kolluk faaliyetinin yürütülmesi için bazı hazırlık muameleleri yapabilir, kamu gücünün kullanılmasına yardımcı olabilirler. Hatta bazı durumlarda özel hukuk kişilerine kamu gücünü kullanma yetkisinin devri söz konusu olabilir.
Bu konuya örnek kanunlar;
At Yarışları
6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun
Madde 1 – Türkiye sınırları içerisinde at yarışları düzenlemeye, yurt içinde ve yurt dışında düzenlenen yarışlar üzerine yurt içinden ve yurt dışından müşterek bahis kabul etmeye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilidir.
Madde 5 – Tarım Vekaletinin birinci maddede yazılı hak ve selahiyetleri at yetiştirme ve ıslahını teşvik gayesi ile kurulmuş ve amme menfaatine çalıştığı usulen onanmış derneklerden uygun görülecek bir veya birkaçına muayyen şartlarla ve 30 seneyi geçmemek üzere Cumhurbaşkanı kararı ile devredilebilir.
Ek Madde 2 – (Ek: 2/1/2017 – KHK – 680/77 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7072/75 md.) Yurt içinde at yarışları düzenleme, yurt içinde ve yurt dışında düzenlenen at yarışları üzerine yurt içinden ve yurt dışından müşterek bahis kabul etme hak ve yetkilerine ilişkin lisanslar, topluca 1/1/2018 tarihinden itibaren 49 yıl süreyle 19/8/2016 tarihli ve 6741 sayılı Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun hükümleri uyarınca kurulan Fona verilmiştir.
Yapı Denetimi
4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun
Madde 2 – …Yapı denetim kuruluşları aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür:
a) Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek, ilgili idareler dışında başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulmadan, ilgili idareye uygunluk görüşünü bildirmek.
b) (Değişik: 15/2/2018-7099/14 md.) Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, bu yapıya ilişkin bilgileri yapı ruhsatı düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek.
c) Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek.
d) Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak.
e) Yapılan tüm denetim hizmetlerine ilişkin belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın teknik şartname ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri takdirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi ve/veya ticaret müdürlüklerine bildirmek.
f) (Değişik: 4/4/2015-6645/31 md.) İşyerinde, çalışmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre düzenlenmesi gereken sağlık güvenlik planına uygun olarak yapıldığını kontrol etmek ve gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bildirmek.
g) Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek.
h) Yapının ruhsat eki projelerine uygun olarak kısmen veya tamamen bitirildiğine dair ilgili idareye rapor vermek.
ı) Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, şartname ve standartlara uygun olarak laboratuvarlarda yaptırmak.
Trafik
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu
Okul geçidi görevlisi:
Madde 134 – Okul geçitlerinde, trafik zabıtasınca verilmiş belgesi bulunan ve özel kıyafet veya işaret taşıyan kişiler, görev sırasında trafik yönetimi açısından görevli kişilerin yetkilerine sahiptir.
Okul geçitlerinde görevli olarak çalışabileceklerde aranacak nitelikler, bunların hangi şartlarda, zaman ve sürelerle görev yapacakları, kıyafetleri veya taşıyacakları işaretler ile diğer hususlar yönetmelikte belirtilir.
Okul geçidi görevlisinin talimatına uymayanlar hakkında duyuru üzerine trafik zabıtasınca, eylemine uyan madde hükmüne göre işlem yapılır.
Ek Madde 6 – (Ek: 17/10/1996-4199/43 md.)
Sürücülerin trafik kurallarına uyup uymadığını denetlemekle sorumlu olan yetkililere yardımcı olmak üzere Karayolu Trafik Güvenliği Kurulunca önerilen ve Karayolu Trafik Güvenliği Üst Kurulunca uygun görülen kişilere, valilerce “fahri trafik müfettişliği” görevi verilir.
Fahri trafik müfettişleri; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun suç saydığı fiilleri işleyenler hakkında işlem yapılması amacıyla, Emniyet Genel Müdürlüğünce kendilerine verilen tutanağı düzenlemek ve bunları aracın tescilli olduğu trafik kuruluşuna gönderilmek üzere en geç bir hafta içerisinde herhangi bir trafik kuruluşuna teslim etmek zorundadırlar.
Özel Güvenlik
Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun
Özel güvenlik görevlilerinin yetkileri
Madde 7- Özel güvenlik görevlilerinin yetkileri şunlardır:
a) Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
b) Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
c) (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Ceza Muhakemesi Kanununun 90 ıncı maddesine göre yakalama.
d) (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.
e) Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.
f) Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
g) Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.
h) Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
ı) Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.
j) (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemesi Kanununun 168 inci maddesine göre yakalama.
k) (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Türk Medeni Kanununun 981 inci maddesine, Borçlar Kanununun 52 nci maddesine, Türk Ceza Kanununun 24 ve 25 inci maddelerine göre zor kullanma.
