KİŞİLİK HAKKI
Kişilik hakkı kapsamı:
- Ad
- Hayat,sağlık,vücut bütünü
- Faaliyet özgürlüğü
- Şeref ve haysiyet
- Resim ve ses
- Özel ve gizli hayat alanları
Kişilik Haklarının Nitelikleri:
- Mutlak hak
- Maddi değeri yok
- Zamanaşımı yok
- Kişiye sıkı sıkıya bağlı hak
- Mirasçıya geçmez
- Savunma sağlar
Kişisel Hakların Başlıcaları:
Vücut Bütünlüğüne Yapılacak Müdahaleler:
- Tıbbi Müdahale: Vücut bütünlüğüne yapılacak her türlü müdahale hukuka aykırıdır. Fakat hekim tarafından yapılan müdahalenin amacı vücut bütünlüğü veya sağlığı korumak olduğunda kişilik hakkına saldırı sayılmaz. Hekimin müdahaleyi hukuka uygun hale getirebilmesi için rıza alması gerekir.
Rıza kişiye sıkı sıkıya bağlı hak olduğundan kural olarak tedavi edilecek kişi tarafından açıklanması gerekir. Tıbbi müdahale önemi gözü önünde bulundurulursa yasal temsilci de katılabilir. Ayırt etme gücüne sahip değilse yasal temsilci açıklar. Kural olarak rıza gerekse de acil durumlarda rıza aranmadan müdahale yapılır.
-> Hastanın rızasının geçerliliği için:
- Kişinin idamesine yönelmiş olmalıdır.
- Rıza serbestçe verilmiş olmalıdır.
- Hekim açıklama yapmış olmalıdır.
Hekimin yapacağı müdahalenin hukuka aykırı olmaması için kurallara uygun yapılmalıdır. Bu durumda iki önemli husus vardır. Birincisi tedavi ve koruma amacı gütmeyen ama tıp bilimine yardımcı tıbbi deneylerdir ikincisi ise deneme safhasındaki tedavinin hastaya uygulanıp uygulanmayacağıdır.
2) Organ ve Doku Aktarması:
– Hayattaki birinin organ verebilmesi İçin verilecek organın hayatı için zorunlu ve vericinin hayatına son verecek organlardan olmaması gerekir.
- Organ nakli için ikinci şart vericinin 18 yaşını doldurmuş olması ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.
- Verici evli olduğunda eşinin organ naklinden haberi olduğu kanıtlanmalıdır.
- Naklin tedavi niteliğinde ve tıpta denenerek tehlikeli sonuçları gidermiş yöntemle yapılması gerekir.
- Vericinin ceset olması durumunda her türlü organ alınması mümkündür.
- Ceset olması durumunda önceden kişinin organ alımına rıza gösterdiğini resmi ya da el yazılı vasiyetname ile irade de bulunmuş olması gerekir. Böyle bir rıza yoksa kişinin ölümünden sonra eşi, ergin çocukları, anne, baba veya kardeşlerden birinin, herhangi yakının cezası ile organ alınabilir. Kişi belirtmemiz de bunlar geçerli değildir.
3) Cinsi Hayatı ve Üreme Fonksiyonlarında Müdahale: kural olarak cinsi hayatı ve üreme faaliyetine müdahalenin hukuka uygunluğu için kişi rızası olmalıdır fakat mevzuatta belirtilen hallerde rıza aranmaz. Kişinin cinsi hayatı ve üreme fonksiyonla müdahale aile planlaması ve sağlığa dayanır.
Cinsiyet değişikliği şartları:
- Mahkemeye izin için başvurma
- Başvuranın evli olması
- Mahkeme izni
4) Kişinin Şeref ve Haysiyet Hakkı: Şeref ve haysiyet nispi bir kavramdır çevre ve zamana göre değişir hukuka aykırı olmayan müdahaleler şeref ve haysiyetin ihlali sayılmaz. Basının görevi kamuoyunu ilgilendiren konularda topluma bilgi vermektir. Basın görevlerini olay bildirerek ve eleştirerek yerine getirmektedir. Kamuya mal olanlar kendilerine yapılan eleştirilere ve açıklamalara katlanmak zorundadır.
5) Kişinin Hayat Alanı: kişinin hayatının özel ve gizliliğine müdahale kural olarak hukuka aykırıdır. Kamuya mal olan kişiler de dahildir. Doktrin genel olarak kişi hayatını üçe ayırır: kamuya açık alan, özel alan, gizlilik alanı. Özel ve gizli kalanının açıklanmasının hukuka aykırı sayılmadığı durumlar kişinin rızasının olması ve daha üstün bir kamusal alan ya da özel yararım bulunmasıdır.
6) Kişinin Resmi Üzerindeki Hakkı: kişinin rızası olmadan resminin çekilmesi, yapılması, kullanılması kural olarak kişilik hakkına aykırıdır. Kişinin rızası gereklidir.
Rıza gerektirmeyen haller:
•kamuoyuna mal olan kişi resimleri
•bu kişilerin katıldıkları genel toplantı resimleri
•günlük olaylara ilişkin resimlerdir.
7) Kişinin meslek, sanat, ticarette kişilik hakkı: kişinin meslek, sanat ve ticaret faaliyetleri de korunmalıdır. Bu işlerde olan kişiler belli ölçüde bu rekabete katlanmak zorundadır. Eleştiri de buna dahildir.
