KİŞİLERİN EHLİYETLERİ:
Hak Ehliyeti:
Hak ehliyeti,haklara ve borçlara sahip olabilme ehliyetidir.
Hak Ehliyetinin Temel İlkeleri:
- Genellik: Her insanın hak ehliyetine sahip olmasıdır.
- Eşitlik: Hak ehliyetine herkes eşit derecede sahiptir.
Hak Ehliyetine Getirilen Farklılıklar
Kanun Tarafından: Hakim Tarafından
- Evlenme Kural olarak, hakim bireyler arasında ayrım
- Evlat edinme gözetmez fakat ayrım yaratmasında gerek duyu-
- Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi. lan hükümler vardır.
- Kefil olma,vakıf kurma,bağışlama
- Vasi olabilme
- Din seçme
- Evlenme yasağı
- Evli kadının kocasının soyadını alma zorunluluğu
- Evlilik içinde doğan çocuk babanın soyadını alır
- Velayet ve vesayet
- Mirasçılıkta evlilik dışındaki doğum
- Şeref ve haysiyetsizlik
- Akıl hastalığı
- Yabancılık
- Dernek kurma ve derneğe üye olma
Fiil Ehliyeti:
Kişinin kendi fiiliyle hak sahibi olma ve borçlanma durumuna girebilmesi fiil ehliyetidir.
!!!! Hak ehliyeti hukuk sınırları içerisinde her insana verilir.Kişinin kendi fiilleriyle gerçekleştirdiği fiil ehliyetidir.
1) Hukuki İşlem Ehliyeti: Sözleşme kurularak işlem yapılıyorsa sözleşme ehliyeti,tasarruf işlemi bulunuyorsa tasarruf ehliyeti,davada işlem yapılıyorsa dava ehliyetidir.
- Tasarruf ehliyetini tasarruf yetkisiyle karıştırmamak gerekir.Tasarruf ehliyeti, fiil ehliyeti türüdür.Geneldir ve kişinin kendisinde bulunduğu şartlarda hukuki sonuç doğurur.Tasarruf yetkisi doğrudan kişiyle ilgi değildir.Tasarruf edilen şeyle kişi üzerindeki haklardır.Yani tasarruf edilen şeyin devredilme,değiştirme,son verme durumunu açıklar.
Tasarruf Ehliyeti: Tasarruf Yetkisi:
T.E sınırlandırması doğrudan. T.Y sınırlandırması üçüncü kişinin korunması
ehliyeti sınırlanan kişiyi korur. içindir.
Fiil ehliyeti sınırlı kişi tasarrufu. T.Y sınırlı olduğu durumlarda korunan
yasal temsilcisi yapar.Yasal temsilcisi. üçüncü kişinin rızası işlemi geçerli kılar.
işlem yapılıncaya kadar geri çekilebilir. Rıza kural olarak geri alınmaz.
T.E bulunmadığında yapılan işlem sonradan T.Y bulunmadığında kural olarak işlem
kazanılsa da geçerli olmaz.Geçerlilik için yeniden geçersizdir.Yetkisi olmadığı halde işlem
yapılması gerekir. yapan borcun yerine getirilme sonuçlarına
katlanır.
2) Hukuka Aykırı Fiilden Sorumlu Olma: Haksız fiil ve borca aykırılık hukuka aykırı fiillerdir.Hukuka aykırı fiillerden sorumlu tutulabilmesi için kural olarak fiil ehliyetine veya ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.
Fiil Ehliyetinin Şartları:
- Ayırt Etme Gücü: Bilinçli irade oluşumu ve iradesine uygun davranma durumudur.
Yaş küçüklüğü,akıl hastalığı,akıl zayıflığı,sarhoşluk ve benzeri sebepler ayırt etmeyi ortadan kaldırır.
– Ayırt etme gücünün bulunmadığının kabulü için kanunda sayılan sebeplerden biri olmalı ve bu sebeplerden uygun biçimde davranamaması gerekir.
– Ayırt etme gücü görecelidir.Ayırt etme gücünün varlığı belirli davranış veya olayla ilgili olarak davranışta bulunduğu an için saptanır.
– Ayırt etme gücü varlığı karinedir.Aranan şartlar sıkı değildir fakat tartışmalı olduğu durumlarda bilirkişiye başvurulur.
2) Ergin Olma: Erginlik belirli yaşa gelme veya kanunen o yaşa gelmiş sayılmadır.
- Yasal Erginlik: 18 yaşın dolması.
- Evlenme Sonucu: Evlenme kişiyi ergin yapar.Evliliğin tamamlanmış olması gerekir.Evlenme mutlak butlan veya nisbi butlanla yasak olsa bile evlilik yapılırsa erginlik kazanılır.
- Mahkeme Kararı ile Ergin Kılınma: 15 yaşını dolduran küçük kendi isteğiyle ve veli rızasıyla mahkemece ergin kabul edilir.
3) Kısıtlı Olmamak: Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı durumunda sürekli sürmesi ve raporlu olması gerekir.Savurganlık,alkol veya uyuşturucu,madde bağımlılığı,kötü yaşam tarzı,kötü yönetim kısıtlanmaya yol açar.Bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezası kısıtlanmaya yol açar.İlgilinin talebiyle de kısıtlanma olabilir.
Kısıtlanma etkisi,kişiye kanunla temsilci atanır.Fiil ehliyeti,etkisi bakımından hakkında kısıtlanma kararı alınan ergin ayırt etme gücüne sahip değilse tam ehliyetsiz,ayırt etme gücüne sahipse,sınırlı ehliyetsiz durumundadır.
