KANUNLARIN UYGULANMASI
Kanunların uygulanmasında 3 sorun vardır:
1.) Karşılaşılan olaya kanunda uygulanacak hükmün bulunması ve uygulanması
2.) Uygulanacak hükümde bir hüküm içi boşluğun bulunması halinde doldurulması -özellikle de hakimin takdir yetkisini kullanması- sorunu
3.)Kanunda uygulanacak hükmün bulunmamasıdır
KANUNDA UYGULANACAK HÜKÜM VARSA;
Öncelikle kanunda düz veya zıt anlamı ile olayı kapsayan bir hüküm varsa bu hükmün yer,zaman ve nitelik bakımından uygulanabilir olduğu saptanmalıdır.
Eğer kanun hükmünün anlamı açık değil ise bir kere yorum yoluyla kanun hükmünün olaya nasıl uygulanacağını ortaya koymak gerekir.
Bu metotlarla beraber hakim hükmü somut olaya uygularsa buna kanunların uygulanması deriz.
Kanun hükmünün düz ve zıt anlamda uygulanması
Düz anlam: Doğrudan doğruya ifade ettiği anlamıdır.
Örnekle pekiştirmek istersek; Erginlik 18 yaşının doldurulmasıyla kazanılır . X kişisi 18 yaşını doldurmuşsa aynı zamanda ergindir.
Zıt ( mefhum-u muhalif) anlam: Bu ifadenin tersinden çıkan anlamdır
Örnek vermek gerekirse yirmi bir yaşına giren her erkeğin askerlik hizmeti ile yükümlü olması kuralı, kadınların askerlik hizmeti ile yükümlü olmadıkları anlamına gelir.
ÖNEMLİ ! :Zıt anlam kanun hükmüyle çelişki içerisine düşmemelidir.
Varılan sonuç kanunun başka hükmüyle sınırlandırılmamış olmalıdır
Kanun hükümlerinin atıf yoluyla uygulanması: Bir kanun hükmünün kanunda düzenlenmemiş bir hükmün düzenlenilmişine göre uygulanacağını açık ya da örtülü bir şekilde belirtmektir.
! Atfın yapıldığı hâllerde bir kanun boşluğu değil bir hüküm içi boşluk vardır.
Atıf özel ya da genel olabilir.
Kanunların Sözü ve Özü İtibariyle Uygulanması : Medeni Kanun 1 bize der ki ‘’Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır.’’
Kanunun sözü yoksa özü değerlendirilirir doğru değildir kanunlar değerlendirilirken söz ve özün uygunluğunu araştırmak ve buna karar vermek gerekir. Her iki şekilde de verilecek anlam çakışıyorsa o zaman hükmü uygulayacaktır.
Öz ve söz uyuşmuyorsa eğer bu sefer kanun içi boşluk vardır denilip özünün yorumuna göre doldurulur yani hükmün özü itibariyle anlamına göre doldurulur
YORUM: Hükmün tefsir edilmesidir
Yasama organı tarafından yapılan yoruma yasama yorumu denir.
Kişileri ve mahkemeleri bağlar.(1924 anayasası yasama yorumunu öngörür şu anki anayasa bunu öngörmez.)
Hakimlerin bir davayı çözümlerken yaptığı yoruma yargı yorumu denir
Bilim adamlarının o konuyla ilgili hükümleri yorumlarken yaptığı yoruma ise bilimsel yorum denir
Hükmün uygulama alanını sözüne göre genişleten yoruma genişletici yorum denir.
Hükmün uygulama alanı, sözüne göre daha daralırsa buna daraltıcı yorum denir.
Örnek olarak kişilerin ehliyetini sınırlayan hükümlerin dar yorumlandığını söyleyebiliriz.
YORUM METODLARI
LAFZİ YORUM :Kanun hükmü yorumlarken cümlenin hukuki dili,cümle içerisindeki yeri,noktalama işaretleri,günlük hayattaki anlamı gibi esaslar dikkate alınır.
AMACA (TELELOJİK,GAİ) YORUM:
SÜBJEKTİF TARİHİ YORUM :Kanun koyucunun gerçek iradesi sorgulanır.Ama tek başına doğru sonuca ulaşamadığımız için hukuk güvenliğini sarsabilir.
OBJEKTİF TARİHİ YORUM: kanun koyucunun iradesinden değil de hükmün doğuş zamanındaki anlamını,tarihi gelişimini sorgular.
OBJEKTİF GÜNCEL YORUM: Kanun hükmü hayatın değişen gerçeklerine ve ihtiyaçlarına göre değişir.
Hükümle ilgili bir yorumda bulunacağımız zaman o hükmün çıktığı şartları değil bugünkü şartları ele alarak farazi (varsayım) yorumda bulunmalıyız.
!! Hakim hükmü zamana uydurmak amacıyla kanuna uymayan ona aykırı bir sonuca varamaz.
YORUM YAPILACAĞI ZAMAN KULLANILAN YÖNTEMLER:
Kanunun sistematiğinden ( hükmün kanunda bulunduğu yer ve diğer hükümlerle ilişkisi) yararlanılır.
Örnekseme ( kıyas) yolundan da yararlanabilir. Kıyas; bir kanun hükmünün veya kanun hükmünde yer alan bir ilkenin benzer bir olaya uygulanması demektir. hükmünün kıyas yoluyla uygulanabilmesi için olgu tıpa tıp aynı olmasa da az çok birbirine benzer mahiyette olmalıdır.
Evleviyet (öncelik) prensibi: Kanun hükmünün düzenlediği durumun önceliğinde kalan olaylara uygulanmasıdır.Genel bir olayda bunu dediysek özel bir olayda hayli hayli uygularız . (Bütünden parça ilişkisi)
