KAMULAŞTIRMA
Kamu tüzel kişileri özel mülkiyette bulunan taşınmaz malları kamunun mülkiyetine aktarmaya ve söz konusu taşınmazlar üzerinde irtifak hakkı kurmaya yetkilidir. Bunu sağlayan idari işleme kamulaştırma denilir. Kamulaştırmanın anayasal dayanağı 46.maddedir.
Kamulaştırmanın Aşamaları
Kamulaştırma Öncesi İşlemler
İdare tarafından yeterli ödenek tespit edilmeden kamulaştırma işlemlerine başlanamaz. Kamulaştırılmaya başlanması idarece yeterli ödeneğin ayrılmasına bağlıdır. Esas kural kamulaştırma bedelinin peşin ödenmesidir. Taksitle ödenecek durumlarda ise peşin olarak ödenecek bedelin temin edilmesi ve bütçede karşılığının öngörülmesi lazımdır.
Kamulaştırma işleminden önce idareler tarafından kamu yararı kararı alınması zorunludur. Kamu yararı kararı idarenin belli bir işin yapılmasında kamu yararı olduğu yolunda aldığı bir karardır. Cumhurbaşkanı veya bakanlıklarca verilen kamu yararı kararının ayrıca onaylanması beklenmez.
İdare kamulaştırma kararını verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir. İdare tarafından şerh verilmesinden itibaren altı ay içinde 10. Maddeye göre kamulaştırma bedelinin tespitiyle idare adına tescil isteğinde bulunulduğuna dair mahkemeden alınacak belge tapu idaresine ibraz edilmediği takdirde bu şerh tapu idaresince resen sicilden silinir.
Kamulaştırma Aşaması
Kanuna göre tapuda kayıtlı olan taşınmaz mallar hakkında yapacağı kamulaştırmalarda satın alma usulünü öncelikle uygulamaları esastır. Kamulaştırma kararı alındıktan sonra kamulaştırmayı yapacak olan idare taşınmaz malın tahmini bedelini tespit etmek üzere kendi bünyesi içinden en az üç kişiden teşekkül eden bir veya birden fazla kıymet takdir komisyonunu görevlendirir. Ayrıca idare tahmin edilen bedel üzerinden pazarlıkla satın alma ve trampa işlemlerini yürütmek ve sonuçlandırmak üzere kendi bünyesi içinden en az üç kişiden teşekkül eden bir veya birden fazla uzlaşma komisyonunu görevlendirir.
Kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde idare yaptırmış olduğu bedel tespiti ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri bir dilekçeye ekleyerek taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın kamulaştırma bedelinin tespitiyle bu bedelin peşin veya kamulaştırma 2942 sayılı kanunun 3. Maddenin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında idare adına tesciline karar verilmesini ister. Mahkeme idarenin başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün sonrası için belirlediği duruşma gününü dava dilekçesi ve idare tarafından verilen belgelerin birer örneği de eklenerek taşınmaz malın malikine meşruhatlı davetiye ile veya idarece yapılan araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayanlara ilan yoluyla bildirerek duruşmaya katılmaya çağırır. Duruşma günü idareye de tebliğ edilir.. taşınmaz malın bulunduğu yerde gazete çıkıyorsa gazetelerden birinde kamulaştırmaya ilişkin belgelerin özeti en az bir defa yayınlanır. Mahkemede tarafların malın bedeli hakkında anlaşamaları durumunda bilirkişilik kurumu devreye girer.
Hak sahibinin tespit edilemediği durumlarda mahkemece kamulaştırma bedelinin üçer aylık vadeli hesaba dönüştürülerek nemalandırılması amacıyla gerekli tedbirler alınır.
Trampa Yoluyla Kamulaştırma
Mal sahibinin kabul etmesi halinde kamulaştırma bedeli yerine idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş olan taşınmaz mallarından bu bedeli kısmen veya tamamen karşılayacak miktarı verilebilir. Taşınmaz mal bedelleri arasındaki fark taraflarca nakit olarak olarak karşılanır. Ancak idarenin vereceği taşınmaz malın değeri kamulaştırma bedelinin yüzde yirmisini aşamaz.
Acele Kamulaştırma
Acele kamulaştırma kararı olağanüstü hal ilan edildiğinde ya da olağanüstü hal ilan edilmemesine rağmen olağanüstü durumların meydana geldiği zamanlarda istisnai olarak cumhurbaşkanı tarafından yapılan kamulaştırmadır.
Burada tartışılacak ilk husus acele kamulaştırmada aceleciliğin olup olmadığı ikinci husus kamulaştırmanın gerekliliği üçüncüsü ise kamulaştırma bedelinin değerini tartışmaktır.
Hakların Sınırlandırılması ve Mülkiyetin İdareye Geçmesi
Mülkiyetin idareye geçmesi mahkeme tarafından yapılan tescil ile olur.
Bir İdareye Ait Malın Diğer İdareye Devri 2942 sayılı kanunun 30.maddesien göre kamu tüzel kişilerinin ve kurumlarının sahip olduğu taşınmaz kaynak veya irtifak hakları diğer bir kamu tüzel kişisi veya kurumu tarafından kamulaştırılamaz. Buna ihtiyacı olan idare kamulaştırma kanunu 8e göre bedelini tespit eder bu bedeli esas alarak ödeyeceği bedeli mal sahibi idareye yazılı olarak başvurur. Mal sahibi idare devire muvafakat etmez ve altmış gün içinde cevap vermezse alıcı idarenin başvurusu üzerine danıştay ilgili idari dairesince incelenerek iki ay içinde kesin karara bağlanır. Tarafların bedelde anlaşamamaları hususunda danıştay kararının tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde asliye hukuk mahkemesi bedel belirlemesi yapar. Bu suretle devir alınan taşınmaz mal kaynak veya irtifak hakkı sahibinden kamulaştırma yoluyla alınmış sayılır ve devir amacı dışında veya devreden idarenin izni dışında başkaca bir kamusal amaçla kullanılamaz. Aksi takdirde devreden idare 23. Madde uyarınca taşınmaz malı geri alabilir bu husus tapu kütüğünün beyanlar hanesine şerh verilir.
Kamulaştırmadan Vazgeçme ve Geri Alma
İdare kamulaştırmanın her safhasında kamulaştırma kararı veren ve onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilir. Dava sırasında vazgeçme durumunda ise idare karşı tarafın bu durum sebebiyle uğradığı zararları tazmin etmek zorundadır.
Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde
- kamulaştırmayı yapan idarece veya 22. Md uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece kamulaştırma ve devir amacına uygun hiçbir işlem veya tesisat yapılmaz
- kamu yararına yönelik bir ihtiyaç tahsis edilmeyerek taşınmaz olduğu gibi bırakılırsa mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek taşınmaz malı geri alabilir.
