Kamu Mallarından Yararlanma Usulleri
Kamu malı statüsündeki bir eşyadan yararlanmak 3 şekilde mümkündür. Orta mallardan halk doğrudan doğruya yararlanır. Bu yararlanma genele açıktır. Hizmet mallarından ise o hizmete ihtiyacı olan herkes yararlanır. Kamunun özel mallarında ise daha çok özel yaralanma söz konusudur. ancak bütün yararlanmaların temel amacı kamu yararının sağlanmasıdır. Idare kamu malını korumak için en iyi yararlanmayı sağlamakla yükümlüdür. Kamu malından yaralanmanın mümkün olup olmadığı mümkünse nasılkim tarafaından ne kadar süre yararlanılacağı tahsis işlemi ile ortaya çıkmaktadır. Kamu malından yararlanma mala verilen işleve uygun olmalı ya da en azından bağdaşabilir olmalıdır. Kamu mallarından yararlanma özel ve genel yararlanma olarak ikiye ayrılır.
Genel Yararlanma
Genel yararlanma kamu mallarından tahsis amaçları çerçevesinde objektif olarak belirlenmiş statülerdeki kişilerce hukuki olarak kişileştirilmiş bir sıfata sahip olmak gerekmeksizin yararlanmadır. Bütün yararlanma usullerinde olduğu gibi burada da malın tahsis edildiği amaç malın kullanış biçimini belirler. Tahsis sadece ilgili idarenin kullanımına ayrılabileceği gibi genel olarak belirlenmiş statülerdeki insanların kullanımı için de ayrılmış olabilir. Kamu mallarının tümü genel yararlanmaya konu olabilir ancak özellikle orta malları genel yararlanmaya uygundur. Orta mallarının temel kriteri zaten genel yararlanmaya uygundur sahipsiz mallarda malın niteliğine hizmet mallarında tahsisisin kapsamına göre genel yararlanma mümkündür.
Genel Yararlanmanın İlkeleri
Genel yararlanmanın serbestliği ilkesi
Genel yararlanmanın karşılıksızlığı ilkesi
Genel yararlanmanın eşitliği
Özel Yararlanma
Özel yararlanmada kamu malından kişileştirilmiş bir hukuki durum aracı ile tekelci bir yararlanma konusudur. Kamu mallarından özel olarak yararlanabilmek için önceden izin alınması gerekir genel yararlanmanın aksine burada yararlanma serbest değildir ve verilen izin geçici sürelidir. Ayrıca karşılıksızlık ilkesi burada geçerli değildir. Özel yararlanmada kural olarak bir karşılık bulunmalıdır.
Özel Yararlanmanın İlkeleri
Izin sistemi ilkesi
Yararlanma karşılığı bedel ilkesi
Yararlanmanın geçiciliği ilkesi
Kamu mallarından yararlanma biçimlerinden hiçbiri tahsise aykırı olamaz özel yararlanma tahsisin kapsamı ile olan uyumu ve bağdaşabilirliği dikkate alınarak özel kural ve özel istisnai kural olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Özel Kural Yararlanma
Tahsisin hayata geçirilebilmesi için zorunlu olan bir yararlanma çeşididir. Özel kural yararlanma tahsis açısından bakıldığında bir istisna değil kuraldır. Özel kural yararlanma gerçekleşmedikçe tahsis gerçekleşmeyeceğinden idarenin yararlanma izni verip vermeme konusunda takdir yetkisi sınırlıdır. Ör: pazar yeri sahildeki plaj
Özel İstisnai Yararlanma
Bir kamu malından mal ve üzerindeki tahsisin amacını tehlikeye düşürmeyecek şekilde tahsisle bağdaşır geçici süreli ama tekelci bir yararlanmadır. Özel istisnai yararlanma hiçbir zaman kamu malının amacına aykırı olamaz. Idarenin bu konuda geniş bir takdir yetkisi vardır. Ör: kaldırımdaki büfeler.
