IUS (HUKUK)
-Romalılar ius sözcüğü ile hem hukuku hem de hakkı ifade ederlerdi. Ius hukuk anlamında kullanıldığı zaman, bir toplumda yürürlükte olan davranış kurallarını belirtir ve bu kurallara aykırı hareket edildiği zaman maddi yaptırım (müeyyide) ile karşılaşılır.
-Hukuka uygun davranmanın üç şartı vardır:
- Şerefli yaşamak (Honeste Vivere)
- Başkasına zarar vermemek (Alterum non leadere)
- Herkese hakkını tanımak (Suum cuique tribuere)
-Roma Hukukunda belirli hukuk katmanları vardır:
- Ius Civile – Ius Honorarium
- Ius Civile – Ius Gentium
- Ius Publicum – Ius Privatum
I.IUS CIVILE – IUS HONORARIUM
-Ius civile, Roma hukuk düzeninin geleneksel çekirdeğini temsil eder. Ius civile örf ve adetlerden, XII Levha Kanunlarından, az sayıda çıkarılmış kanunlardan (leges, plebiscita), senatus kararlarından (senatus consulta) ve imparator emirnamelerinden meydana gelmekteydi.
-Ius honorarium, bilhassa yargı (iurisdictio) işlerinde görevli ve yetkili olan praetorun işlev alanında ortaya çıkmış hukuk kurallarından oluşmaktaydı. Praetor hukuku toplumun yararına ius civileye destek olmak (adiuvandi gratia), boşluklarını doldurmak (supplendi gratia) veya düzeltmek içn (corrigendi gratia) oluşturulmuştur.
II.IUS CIVILE – IUS GENTIUM
-Bu ayrım hukukun uygulama alanı bakımından yapılmaktadır.
-Ius civile sadece Romalılara uygulanan hukuk anlamı taşımaktadır. M.Ö. I. Yüzyılda tüm İtalya’ya da ve M.S. 212’de Roma İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan herkese vatandaşlık verilmesiyle Ius civile’nin uygulama alanı genişlemiştir.
-Romalılar yabancılarla olan ilişkilerinde veya yabancılar arasındaki ilişkilere uygulanmak üzere yeni hukuk kuralları yarattılar. Bu hukuk kurallarına ius gentium (evrensel hukuk) denir.
-Ius gentium kuralları özellikle praetor peregrinus tarafından yaratıldığı için aynı zamanda ius honorarium’dur. Praetor peregrinus’un getirdiği yenilikler praetor urbanus tarafından da benimsendiği için ius gentium kuralları Romalılara da uygulanır hale gelmiştir.
-Tüm imparatorlukta yaşayan kişilere bazı küçük istisnalar ile Roma vatandaşlığı verilmesi ile ius civile ve ius gentium ayrımı önemini kaybetmişti.
III.Ius Publicum – Ius Privatum
-Kamu hukuku – özel hukuk ayrımıdır.
-Kamu hukuku, devlet ve vatandaşlar veya devletin kendi kurumları arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk alanıdır.
-Özel hukuk, toplumun birbiriyle eşit haklara sahip üyeleri arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk alanıdır.
