İl Özel İdaresi’nin Özellikleri
İl özel idaresi mahalli bir birimdir. 2014 yılından itibaren büyükşehir belediyesi bulunan illerdeki il özel idarelerinin tüzel kişilikleri kaldırılmıştır. İl özel idaresi büyükşehir olmayan illerde bulunur. Karar organları seçmenler tarafından oluşturulur. Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde merkezi idareye yardım edilmesi amaçlanmıştır. İl özel idaresi kanun ile kurulur ve ancak kanun ile kaldırılabilirler. Görevlerin yerine getirilmesinde çeşitli öncelikler bulunurken hizmetin ivediliği ve verildiği yerin gelişmişlik durumu da bir etkendir. hizmetlerin koordinasyonu vali tarafından kurulur. il özel idaresi mallarına karşı suç işleyenler devlet malına karşı suç işlemiş sayılmaktadır.
Eğer il özel idaresi görevlerini ciddi bir biçimde aksatırsa iç işleri bakanının talebi üzerinde sulh hukuk hakimi tarafından bu durumun kesin olarak tespit edilmesi durumunda makul bir süre verilir ve hizmetlerin yerine getirilmesi istenir bu süre içerisinde hizmetlerde bir ilerleme olmaması halinde o hizmetin giderilmesi o ilin valisinden istenir vali eksikliği il özel idaresi mal ve araçlarını kullanarak giderir gerekirse diğer kamu kurum ve kuruluşlarının imkanlarını da kullanabilir. Ortaya çıkan maliyet iller bankasına bildirilir. o ilin özel idare bütçesinden valilik emrine pay verilir ve sorun çözülmüş ve hizmet verilmiş olur.
İl Özel İl Genel Meclisi
İl özel idaresinin karar organıdır. Tamamı seçimle göreve gelen üyelerden oluşur. Seçimlerinde onda birlik baraj ve nispi temsil ilkeleri uygulanır. İl genel meclisi üyesi olabilmek için yerine getirilmesi gerekilen şartlar milletvekili seçilme yeterliliği ile aynıdır. İl genel meclisi üyeliği ölüm ve istifa durumunda kendiliğinden sona ermektedir. İl genel meclisi seçilme yeterliliğinin yitirilmesi durumunda ise valinin bildirmesi üzerine Danıştay tarafından üyeliğin düşmesine karar verilir. Özürsüz ve izinsiz devamsızlıklar da kanun ile üyelik düşmesi nedeni olarak görülmüştür.
Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar verilir. Ancak karar yeter sayısı üye tam sayısının dörtte birinden az olamamaktadır. Eğer oylama eşitlik ile sonuçlanırsa meclis başkanının olduğu taraf oylamayı kazanır. Meclis tarafından alınan kararlar en geç beş gün içerisinde valiye gönderilir. Vali en geç yedi gün içinde hukuka aykırı olarak gördüğü kararları meclise geri gönderebilir. İl genel meclisinin ısrar yetkisi ise yoktur.
İl genel meclisinin görev ve yetkileri
Madde 10- İl genel meclisinin görev ve yetkileri şunlardır:
a) Stratejik plân ile yatırım ve çalışma programlarını, il özel idaresi faaliyetlerini ve personelinin performans
ölçütlerini görüşmek ve karara bağlamak.
b) Bütçe ve kesinhesabı kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yapılan birimler ile fonksiyonel sınıflandırmanın
birinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.
c) Belediye sınırları il sınırı olan Büyükşehir Belediyeleri hariç İl çevre düzeni plânı ile belediye sınırları dışındaki
alanların imar plânlarını görüşmek ve karara bağlamak.(2)
d) Borçlanmaya karar vermek
İl Encümeni
Vali başkanlığında genel sekreter ile il genel meclisinin her yıl kendi arasından seçeceği üç üye ile valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği iki üyeden oluşur. Encümen üyelerinin görev süresi bir yıldır fakat süresi dolan üyenin bir daha seçilmesi mümkündür. Encümen gündemi vali tarafından belirlenir ancak yeler de gündem maddesi teklif edebilmektedir. Alınan kararlar üyeler tarafından imzalanır karara muhalif olanlar da gerekçelerini açıklarlar. Vali kanuna aykırı gördüğü veya il genel meclisi kararlarına aykırı olan encümen kararlarının bir sonraki toplantıda bir daha görüşülmesini isteyebilmektedir.
Vali
Vali idarenin başı ve tüzel kişiliğin temsilcisidir. Vali il genel idaresinin başında bulunurken aynı zamanda il özel idaresinin yürütme organıdır buna ikili görev denir. Anayasamızda mahalli idarelerin sadece karar organlarının seçimle göreve gelmesi kabul edildiği için il özel idaresinin yürütme organının vali olması anayasaya aykırılık oluşturmaz. İl özel idaresi genel sekreteri valinin teklifi ile iç işleri bakanlığı onayı ile atanmaktadır.
