Ekonomide kullanılan kavramların çoğu konuşma dilinden alınmıştır.
1- İhtiyaç (Gereksinme): Karşılandığı zaman haz ve zevk veren karşılanmadığı zaman acı ve
üzüntü duyulan, hatta yaşamın devamını tehlikeye sokan duygulara denir.
A. İhtiyaçları (Gereksinmelerin) Çeşitleri: Ekonomik olup olmama ve zaruret yönünden
çeşitlere ayrılabildiği gibi, ihtiyaçları karşılamaya yönelik mallarda ekonomik olup
olmama bakımından birbirinden ayrılır.
a- İhtiyaçlar ekonomik olup olmama bakımından ikiye ayrılır:
•Ekonomik ihtiyaçlar; bir mal ya da hizmetin satın alınarak karşılanması
gereken ihtiyaçlardır.
•Ekonomik olmayan ihtiyaçlar; bir mal ya da hizmet satın alınarak
karşılanması mümkün olmayan ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçlar doğuştan gelir.
Ekonomistler bu ihtiyaçlara değinmezler.
b- İhtiyaçları karşılayan mallar ekonomik olup olmama yönünden ikiye ayrılır:
Bir kısmı serbest mallar (hava, denizde deniz tuzu, çölde kum vb.), bir kısmı
ise kıt mallardır ( ekmek, kalem vb.). Ekomomik analiz daha çok kıt malları
karşılayan ihtiyaçlar üzerinde durur.
c- İhtiyaçları giderilmelerindeki zorunluluk derecesi yönünden farklılık
gösterir:
•Zorunlu ihtiyaçlar; insanların yaşamlarını sürdürebilmesi için gerekli olan
ihtiyaçlardır.
•Kültürel ya da medeni denilebilen, zorunlu olmayan ihtiyaçlar;
karşılanmadığı halde insan yaşamı tehlikeye girmez.
! Bazı ihtiyaçlar tatmin edildikçe bağımlılık yapabilir.
B. İhtiyaçların (Gereksinmelerin) Özellikleri:
a- İhtiyaçlar sonsuzdur: İhtiyaçlar sonsuz denecek kadar fazla sayıdadır.
b- İhtiyaçlar farklı şiddettedirler ve tatmin edildikçe şiddetleri azalır: Her
ihtiyacın şiddeti farklıdır ve bir ihtiyacın şiddeti belirli bir birey için her
zaman aynı değildir. Bir ihtiyaç karşılandıkça şiddeti genelde azalır. Kişi
önce en şiddetli ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır. Böylece kişi her an en
şiddetli olan gereksinimini karşılamaya yönelirken neleri satın alacağını ve
neleri satın almayacağının kararını vermiş olur.
c- İhtiyaçlar ve ihtiyaçları karşılayan mallar birbirleri yerine geçebilir:
İhtiyaçlar çoğu kez birbiri yerine geçebilir. Bu durum en çok zaruri olmayan
gereksinimlerde görülür. Bu durum olmasaydı insanlar karar verebilecek
durumda olmayacaklardı. Aynı zamanda ihtiyaçları çeşitli mal ve hizmetle
gidermek olasıdır.
d- Ekonomist için ihtiyaçların ahlaki yönü yoktur
2- Kaynaklar: Gereksinimleri karşılamak için gereken mal ve hizmetlerin elde edilmesinde
kullanılan emek, toprak, sermaye girişim gibi kıt olduğunu belirttiğimiz kaynakları
oluşturmaktadır.
A. Emek (İş gücü): En önemli kaynak emektir. Bir ülkedeki mevcut emek miktarı, o
ülkenin tüm nüfusundan çalışamayacak yaştaki ihtiyar ve çocukların çıkarılması ile
bulunur. İşgücünün çalışma süresi, beceri gücü, eğitim durumu, çalışmayı sevmesi,
mutlu olması vs. onun verimini etkiler. Emek adele kuvvetine dayanabileceği gibi
zihin uğraşı da olabilir. Genel olarak nitelikli emek ve niteliksiz demek olarak ikiye
ayrılır. Karışık ve dikkat isteyen işleri yapan nitelikli emek daha basit işleri yapan niteliksiz emeğe oranla daha uzun eğitim gerektirir. Ülkedeki nüfusun özellikleri ne
olursa olsun toplam emek miktarı kısa dönemle sınırlıdır ve önemli ölçüde arttırılması
olanaksızdır.
B. Doğal Kaynaklar (Toprak): Gereksinimleri karşılamaya yarayan mal ve hizmetlerin
üretiminde emeğin üzerine uygulandığı yer, toprak, orman, yeraltı zenginlikleri,
akarsular, göller ve denizler, güneş enerjisi doğal kaynakları oluşturur. insanın üretim
esnasında doğada hazır bulduğu ya da doğanın üretim için kendisine sunduğu tüm
yararlı unsurlardır. Doğal kaynakların en mühim olanı toprak olduğundan doğal
kaynaklar yerine toprak da kullanılabilir. Doğal kaynakların dağılımında büyük
farklılıklar vardır. Eşit bir şekilde bölgelere dağılmamıştır. Doğal kaynakların
çoğaltılması mümkün değildir. Yenilenip yenilenmemeleri açısından ikiye ayrılır. Su,
orman ve toprak yenilenebilir ancak kömür ve doğalgaz gibi kaynaklar yenilenemez
kaynaklardır.
C. Sermaye (Kapital): Fiziksel ve finansal olmak üzere ikiye ayrılır. Ancak ekonomide
üretim faktörü olan sermayeden bahsedildiğinde akla daima fiziksel anlamda
sermaye gelir. Fiziksel sermaye daha önce insanlar tarafından üretilmiş olan üretim
araçlarıdır. ( Yol, fabrika, araç ,aygıt, tesis, baraj vb.) Doğal kaynaklar ve sermaye
arasındaki temel fark birinin doğada hazır bulunması, diğerini üretilmiş olmasıdır.
Sermayede doğal kaynaklar gibi eşit dağıtılmamıştır. Yatırım yapmak isteyen
girişimciye yatırım için gerekli fonu sermaye piyasasından ödünç alır. Bu şekilde
yatırımcının fiziksel sermaye satın alabilmek için daha önce yapmış olduğu tasarruflar
yanında bankalardan aldığı krediyi ya da piyasaya arz ettiği tahvil karşılığında elde
ettiği fona finansal sermaye denir. Fiziksel sermayenin ardında finansal sermaye
bulunur. Bir ülkede işgücünün bilgi beceri ve deneyimi o ülkenin beşeri sermayesini
oluşturmaktadır.
D. Girişim (Teşebbüs): Üretim faktörlerinin ( emek, toprak ve sermaye) bir araya
getirilerek üretime koyulması için bir faktöre gerek vardır ki buna girişim faktörü
denir. Girişimci gerçek kişi olabileceği gibi şirket ya da kamu kuruluşu da olabilir.
