İHMALİ SUÇLAR – İÜHF Ceza Genel Notları
İhmal, failin elinde olmasına rağmen mevcut bir olayın gidişatına müdahale etmemesidir. İhmali suçlar, failin –tipikliği- emredileni yapmamasıyla gerçekleşen suçlardır. Yani hukuk normunun kişiye bir davranışta bulunmayı yüklediği hallerde kişinin bu yükümlülüğü yerine getirmemesidir. İhmali suçlar gerçek ihmali ve gerçek olmayan (görünüşte) ihmali davranışlar olarak ikiye ayrılır.
A)Gerçek İhmali Suçlar: Bunlar ihmali hareketin doğrudan suç tipinde gösterildiği suçlardır. Gerçek ihmali suçlar sırf hareket suçlarıdır ve failin kanunun yapılmasını istediği hareketi yapmamasıyla gerçekleşir. Gerçek ihmali suçların objektif(maddi) unsurlarını 1-tipe uygun durumun varlığı, 2-emredilen hareketin yapılmaması ve 3-fiziksel olarak gerçekten kurtarma ya da koruma imkanının bulunması oluşturur. Bu suçların sübjektifliği için kast gereklidir ve bunda da olası kast yeterlidir.
B)Gerçek Olmayan (Görünüşte) İhmali Suçlar: Bunlar tipe uygun olan neticenin engellenmesi şartıyla gerçekleşen suçlardır. Failin neticeyi önlemesi bakımından özel bir hukuki yükümlülük gereklidir(garantörlük). Kanunda düzenlenmiş ve icrai hareketle işlenebilen bir suçun ihmali hareketle de işlenmesidir görünüşte ihmali suçlar. Gerçek olmayan ihmali suçların cezalandırılabilirliği için, neticenin gerçekleşmesine sebebiyet veren yükümlülük ihmalinin, icrai davranışa eş değer olması gerekir.Neticeyi önleme yükümlülüğü sadece serbest hareketli suçlarda ihmali davranışın icrai davranışa eş değerde olabilir. Gerçek olmayan ihmali suçlarda mutlaka neticeyi önleme yükümlülüğünün(garantörlük) olması gerekir.
– Bu suçlarda neticeye emredilen hareketin yapılmamasıyla neticeye sebep olunmalıdır.
– Gerçek olmayan ihmali suçlar vardır diyebilmemiz için o suçun icrai hareketle işlenmesine göre belli bir neticenin meydana gelmesi şarttır.
– Netice ihmalde bulunan faile objektif olarak isnat edilebilir olmalıdır. İcrai suçlarda objektif isnadiyet failin neticeye sebebiyet vermesini gerektirmektedir.
– İhmali suçlarda neticenin isnadı nedensellik bağı ve objektif isnadiyete bağlıdır. Eğer ihmali hareket olmasaydı, netice meydana gelmeyecekti diyebiliyorsak ihmali hareketle neticenin arasında nedensellik bağı vardır.
Garantörlüğün Bulunması: İhmal yoluyla neticeye sebebiyet vermenin aktif bir hareketle neticeye sebebiyet vermeye eşdeğer olması için;
-İhmali harekette bulunan failin neticenin önlenmesi için bir yükümlülük taşıması(garantörlük)
-İhmalle neticenin gerçekleştirilmesinin pozitif hareketle gerçekleştirilişine eşdeğer olması gerekir.
Garantörlük durumu koruma işlevinden yola çıkılarak ikili ayırıma tabi olur. Bunun ilki olan koruma koruma yükümlülüğü, bir kişinin özel fiili veya hukuki bağlılık sebebinden hukuki değerleri dış tehlikelerden korunması yükümlülüğüdür. Gözetim yükümlülüğü ise bir kişinin fiili veya hukuki olarak sorumluluğunu üstlendiği belli bir tehlike kaynağının 3. Kişilerin zarar görmesini önleme yükümlülüğüdür.
i)Tipik neticenin meydana gelmesini önleme konusundaki hukuki yükümlülüğün kaynağı kanun olabilir.
ii)Koruma yükümlülüğünün diğer kaynağını da gönüllü üstlenme oluşturur.
iii)Neticeyi önleme yükümlülüğünün(garantörlüğün) üçüncü kaynağını önceden gerçekleştirilen tehlikeli davranışlar oluşturur. Önceden gerçekleştirdiği davranışı ile bir zarar trehlikesine neden olan kişinin, zararın meydana gelmesini önleme yükümlülüğüne ‘öngelen tehlikeli davranıştan kaynaklanan garantörlük’ denir.
Kast: TCK m.21/1 Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir der. İhmali suçlarda kast genellikle bilerek hareketsiz kalmaya karar verme olarak tarif edilir. Garantörlük yükümlülüğü kasta dahil değildir. İhmali suçlarda kusur; ihmal gösteren failin garantörlük durumunu oluşturan tüm koşulları bilmesine rağmen hareketi ihmal edebileceğini sanmasıdır. Ya da norma uygun davranışın beklenebilirliği olmalıdır.
