İFA YERİ
Alacaklı dürüstlük kuralına aykırı olmadıktan sonra ifa yerinden başka yerde yapılan ifayı kabule mecbur değildir.
İfa Yerinin Belirlenmesi:
Edimin mahiyeti yalnızca belirli bir yerde ifa edilmesini gerektirebilir. Belirli bir yerde ifa zorunluluğu yoksa ifa yeri;
– Tarafların açık veya örtülü anlaşmasına göre belirlenir.
– Bazı borçlar için kanun belirler.
– Tarafların anlaşması veya kanun hükmü bulunmadığı takdirde TBK m.89’a göre belirlenir.
MADDE 89- Borcun ifa yeri, tarafların açık veya örtülü iradelerine göre belirlenir. Aksine bir anlaşma yoksa, aşağıdaki hükümler uygulanır; 1. Para borçları, alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde, 2. Parça borçları, sözleşmenin kurulduğu sırada borç konusunun bulunduğu yerde, 3. Bunların dışındaki bütün borçlar, doğumları sırasında borçlunun yerleşim yerinde, ifa edilir. Alacaklının yerleşim yerinde ifası gereken bir borcun doğumundan sonra alacaklının yerleşim yerini değiştirmesi sebebiyle ifa önemli ölçüde güçleşmişse borç, alacaklının önceki yerleşim yerinde ifa edilebilir.
İfa Yerlerinin Sınıflandırılması:
Aranılacak borçlar borçlunun yerleşim yerinde veya malın bulunduğu yerde ifa edilecek borçlardır. Aranılacak borçlarda borç konusu şeyin nakil sorununu çözmek alacaklıya aittir.
Götürülecek borçlar alacaklının yerleşim yerine ya da ifa yerine borçlu tarafından götürülecek ya da götürülme masrafları ödenecek borçlardır. Para borçları götürülecek borçlar kapsamındadır. Borçlu ifa zamanında borç konusu şeyi ifa yerinde hazır bulundurmazsa ifadan kaçınmanın sonuçlarına katlanır.
Gönderilecek borçlarda aranılacak borçlar gibi malın bulunduğu yer borçlunun yerleşim yeri veya ifa yeridir. Fakat gönderilecek borçlarda borçlu masrafı ve hasarı alacaklıya ait olmak üzere malı gönderme yetkisini üzerine almıştır. Örneğin internet alışverişlerinde durum böyledir.
İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE İFA
Sözleşmeler taraflara borç yükleme bakımından tek taraflı sözleşmeler ve iki taraflı sözleşmeler olarak ikiye ayrılır. Tek taraflı sözleşmelerde yalnız bir taraf borç altına girer. Bağışlama vaadi ve kefalet sözleşmesi tek taraflı sözleşmelere örnektir.
İki tarafı sözleşmelerde bazen taraflardan her birinin borcu diğer tarafının borcunun karşılığıdır. Bu tip sözleşmelere tam iki taraflı sözleşmeler denir. Alım-satım sözleşmesi ve kira sözleşmesi bu tip sözleşmelere örnektir. Bazı iki taraflı sözleşmelerde ise bir taraf her zaman borç altına giriyorken diğer taraf bazı şartların gerçekleşmesiyle borç altına girer (ücretsiz vekalet sözleşmesi) ya da bir tarafın borcu bir malın tesliminin sonucudur (Para ödüncü sözleşmesi). Bu tip sözleşmelere ise eksik iki taraflı sözleşmeler denir.
İFA SIRASI
İfa sırası eksik iki taraflı sözleşmelerde işin niteliğinden anlaşılır. Tam iki taraflı sözleşmelerde ise bu sıra incelenmelidir.
Taraflardan birinin borcunu önce ifa etmesi gereken haller:
Taraflar borcun sırasını belirleyebilirler. Bu durumda ifa tarafların kararlaştırdıkları sıraya göre edilir. Bazen taraflardan önce kimin ifasını yapacağını kanun belirleyebilir. Örneğin hizmet sözleşmesinde önce işçinin işi göreceği kanunda öngörülmüştür. Bazen taraflardan birinin borcunu önce ifa etmesi işin niteliği gereği olabilir. Bazen ise taraflardan birinin borcunu önce ifa etmesi bir teamül icabı olabilir.
Aynı anda ifa gereken haller:
TBK. m.207/2’ye göre sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça veya aksine bir adet bulunmadıkça satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler. Aynı anda ifa kuralının söz konusu olduğu bir durumda bir taraf diğerini borcu ifaya zorlayabilmesi için kendi borcunu ifa etmiş ya da ifasını teklif etmiş olması gerekir. Aksi halde karşı taraf karşı taraf karşılıklı olarak aynı zamanda ifa esasına dayanarak kendisinden önce ifayı yapmak zorunda olmadığını ileri sürerek ifa talebine uymayabilir. Tarafların sahip olduğu bu yetki TBK. m.97’de düzenlenir ve buna ödemezlik def’i denir.
