İDARİ İŞLEMİN UNSURLARI
-Özel hukuk tasarruflarında olduğu gibi idari işlemlerin de bazı unsurları vardır. Bu unsurlar: yetki, konu, sebep, amaç, şekildir.
-İdari işlemlerin hukuka uygunluğunun tespitinde bu unsurların hepsi ayrı ayrı incelenir. Bazı durumlarda unsurlar birbirleriyle bağlantılı olabilir.
*Yetki: Kim? Sorusu sorulur. İdari işlemi, yapmaya yetkili olan makam, organ veya kamu görevlisi mi yapmış, buna bakılır.
*Şekil: Nasıl? Sorusu sorulur. İdari işlemin nasıl yapıldığı, mevzuatta öngörülen şekle uyuldu mu diye bakılır.
*Konu: Ne? Sorusu sorulur. Özel hukukta sözleşme serbestisi gereği işlemlerin belli bir konusu yoktur. İdare hukukunda, işlemin konusu mutlaka mevzuatta gösterilmelidir. (idarenin kanuniliği ilkesi) Bu unsurda, yapılan işlem sonucu beklenen sonuca ulaşılıyor mu, bakılır.
*Sebep: Neden? Sorusu sorulur. İdare sebepsiz faaliyette bulunamaz, mutlaka bir sebebe dayalı olmalıdır. Bu unsurda idareyi bu işlemi yapmaya iten bir sebebin var olup olmadığına bakılır.
*Amaç: Ne için? Sorusu sorulur. İşlemin yapılmasındaki amaca bakılır ve amacın mutlaka kamu yararını gerçekleştirmeye yönelik olması gerekir.
a.YETKİ
-Yetki, karar verme gücü sağlayan haktır.
-İdare hukukunda yetkisizlik asıl, yetki istisnadır.
-İdarenin yetkisi; Anayasa, kanun veya CBK’dan doğar. (idarenin kanuniliği ilkesi)
-Yetkisiz makamın yaptığı sakat işlem, yetkili makamın onayıyla düzeltilemez. Yetki sakatlığının icazet ile giderilmesi mümkün değildir.
YETKİNİN TÜRLERİ
1.Yer bakımından yetki
-İdari makam, organ ya da kamu görevlisinin yetkilerini kullanabileceği coğrafi sınırları belirler.
-Eğer makam, organ ya da kamu görevlisi yetkili olduğu coğrafi alanın sınırları dışında işlem tesis etmeye çalışırsa ‘yer bakımından yetkisizlik’ ortaya çıkar.
2.Zaman bakımından yetki
-Kamu görevlilerinin idari işlemi tesis ettikleri sırada yetkili olmaları gerekir.
-Kamu görevlilerinin fiilen göreve başlamış olmaları gerekir.
-Kamu görevlisi statüsü içinde bulundukları süre içinde yetkilidirler. (emeklilik sonrası, istifa edilmesi, izne çıkılması durumlarında yetkilerini kullanamazlar)
-Kamu görevlileri, görevlerinin sona ermesine çok kısa süre kalmışken yalnızca gündelik/kısa vadeli işler yapmalıdırlar.(Acil ve zorunlu durumlar dışında)
-Kamu görevlileri, yetkilerini geleceğe/geçmişe etkili/yürür şekilde kullanamazlar.
-Kamu görevlilerinin yetkilerini belli bir süre içinde kullanmaları öngörülmüş olabilir. (Hak düşürücü süre/Düzenleyici süre)
-Kamu görevlileri yetkilerini aldıkları kanun yürürlükte olduğu sürece kullanabilir.
>Aksi hallerde ‘zaman bakımından yetkisizlik’ ortaya çıkar.
3.Kişi bakımından yetki
-Söz konusu işlemi ilgili mevzuatta öngörülen makam/organ/kamu görevlisi mi yapmış? bakılır.
4.Konu bakımından yetki
-İdare, yalnızca yetkili olduğu konularda işlem tesis edebilir. Bu konular kanunla belirlenir.
YETKİDE PARALELLİK İLKESİ
-Bir idari işlemi tesis etmekle yetkili olan makamın, o idari işlemi değiştirmekte, geri almakta, kaldırmakta da yetkili olması ilkesidir. (Aksine bir hüküm bulunmadıkça)
YETKİ DEVRİ KONUSU
-Yetki devrinin kesinlikle kanunda veya CBK’da öngörülmüş olması gerekir.
-Yetki devrinin yasal dayanağının olması ve usulüne uygun (yazılı ve açıkça) gerçekleştirilmiş olması gerekir.
-Yetki devriyle yetkilerin tamamı devredilmesi mümkün değildir.
-Kural olarak, sorumluluk yetkiyi devralandadır. Devredenin sorumluluğu, yetki devrinin hukuka uygunluğundadır. (Doktrinde tartışmalı)
-Yetki devri kişiye değil makama yapılır.
-Kural olarak, yetkiyi devreden, yetkiyi geri alana kadar o yetkiyi kullanamaz.
FONKSİYON GASPI
-İdarenin, yasama veya yargı organlarının yetki alanına giren bir konuda işlem tesis etmesidir. Müeyyidesi yokluktur.
-Kuvvetler ayrılığı ilkesinin gereğidir.
YETKİ GASPI
-İdarenin yetkili olduğu bir konuda bir başkasının karar vermesidir.
FİİLİ AJAN
-Bazen kamu hizmetlerinin devamlılığı ve sürekliliğinin korunması için sakat işlemlere geçerlilik kazandırılmasıdır.
*Hukuken geçerli olmayan bir atama/seçim ile göreve gelen kişilerin yaptıkları işlemler (görünüşte memur kuramı)
*Olağanüstü hallerde kamu görevlisi olmayanların kamu hizmetlerini yürütme görevini üstlenmesi (zaruret hali)
