İçtima -1
Ceza hukukunda suçların içtimaı ve cezaların içtimaı şeklindeki iki ayrı içtima şeklinden cezaların içtimaı(gerçek içtima) kuraldır, suçların içtimaı ise bu kuralın istisnası olmaktadır. Suçaların içtimaı kapsamına giren istisnalar haricinde işlenen her bir suç ayrı ayrı cezalandırılır. Birden çok suç işlenmiş olmasına rağmen faile tek suçundan dolayı ceza verilen hallerde suçların içtimaı söz konusu olur.
Suçların İçtimaı
Failin işlediği birden çok suç olmasına rağmen faile tek bir ceza verilir. Temel kural; kişi kaç tane suç işlediyse o kadar ceza alır. Bu kuralın istisnası suçların içtimaıdır. Suç sayısını belirlerken ihlal edilen normlara bakılır. Norm kaç kez ihlal edildiyse o kadar suç vardır. Suçların içtimaı zincirleme suç, görünüşte içtima ve fikri içtima olmak üzere üç tanedir.
Fiil Tekliği-Fiil Çokluğu Ayrımı
a)Doğal Anlamda Hareket Tekliği: Bu görüş, verilen iradi kararın sonucyla gerçekleşen davranış sayısının esas alınmasıyla hareket tekliğini belirler. Yani hareket edenin iradesiyle olan her beden hareketi doğal anlamda harekettir.
b)Hukuki Anlamda Hareket Tekliği: Doğal anlamda birden çok hareketin hukuki sebepler yüzünden birlik oluşturduğu hallerde, tek hareketin varlığı kabul edilir.
1-Tipik Hareket Tekliği: Tipik olan fiil eğer kavramsal olarak veya fiilen ya da tip olarak birbirinden farklı hareketleri gerektiriyorsa tek harekettir. Yani bir suçun kanuni tanımında birden fazla hareketin tek hareket olarak birbiriyle bağlanmış olmasıdır. Çok hareketli suçlar, kesintisiz suçlar ve seçimlik hareketli suçlar buna örnektir. Tekrarlayan hareketlerin gerçekleştiği hallerde de hukuki anlamda hareketin tek olduğu kabul edilir.
2-Doğal Hareket Tekliği: Alman Federal Mahkemesinin yaptığı tanıma göre; Bir olayın dışarıdan bakıldığında ayrılabilir parçalarının çokluğuna rağmen, şayet çeşitli hareketler tek idari karara dayanıyorsa, zaman ve yer bakımından tarafsız bir gözlemcinin gözüyle bu hareketler tek olarak nitelendirilebilecek kadar birbirleriyle dar bir bağlantı içinde bulunuyorsa, bunlar tek hareketi oluştururlar.
3-Zincirleme Hareket: Zincirleme suçlarda çeşitli doğal hareketler hukuki nedenlerle tek hareket kabul edilmeli ve hukuki birlik içinde olan bu hareketler aynı kanun hükmünü ihlal ettiğine göre tek suç bulunduğu sonucuna varılmalıdır.
A)Görünüşte İçtima: Bu durumlarda suçlardaki çokluk sadece görünüştedir. Ortada birden fazla normla ilişkili bir fiil vardır fakat aslında fail tarafından işlenmiş olan fiile uygulanabilecek tek norm vardır. Bu normlar arasındaki ilişkilerden kaynaklanmaktadır. Bunlar; asli norma-tali norm, genel norm-özel norm, tüketen norm-tüketilen normdur.
Özel norm-Genel norm: Fiile uygulanacak hem özel hem de genel norm vardır fakat özel normun önceliği ilkesi gereğince aslında uygulanacak tek norm vardır. Yani burada fiilin hem genel hem özel normu ihlal etmesi sadece görünüştedir.
Asli norm-Tali norm: Bu ilişkinin varlığında yardımcı normun önceliği ilkesi sebebiyle tali norm uygulanmaz. Örneğin iştirakin ağır şekilleri hafif şekillerine göre asli normdur.
Tüketen norm- Tüketilen norm: Diğer normların koruduğu hukuki değerlerin ortak tek bir norm tarafından korunduğu hallerde bu ortak normun diğer normları tükettiği kabul edilir. Fiil tüketilen normların kapsamındaysa da tüketen normun varlığı sebebiyle fail sadece bundan dolayı cezalandırılır. Bileşik suçlar tüketen-tüketilen norma bir örnektir.
Bileşik Suç: Her biri bağımsız suçları oluşturan fiillerin unsur olarak bir araya getirilerek tek fiiloluşturması ve yeni bir suçu meydana getirmesi veya bağımsız suçları oluşturan fiillerden birinin bir diğer suçun cezasının arttırılmasını gerektiren nitelikli şeklinioluşturması halinde bileşik suç vardır.
• Bileşik suçun ilk görünüm şekli bir suçun diğerinin unsurunu oluşturmasıdır.
• Bileşik suçun ikinci görünüm şeklini bir suçun diğer bir suçun cezayı arttıran nitelikli unsuru olarak kabul edilmesi oluşturur ve nitelikli unsur durumunda bulunan suç bağımsızlığını kaybeder.
Yardımcı Normun Sonralığı İlkesi: Asli norm-tali norm ilişkisinin bulunduğu hallerde de olaya uygulanacak norm asli normdur çünkü asli normun bulunduğu hallerde yardımcı norm uygulanamaz. Bir normun yardımcı norm olarak kabul edilmesi için diğer normların uygulanmadığı hallerde başvurulan bir norm olması gerekir.
B)Zincirleme Suç: Bir suç işleme kararıyla aynı suçun aynı kişiye karşı değişik zamanlarda birden fazla kez işlenmesidir.
TCK m.43/(1) Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır.
(2) Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır.
(3) Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri uygulanmaz.
Zincirleme suçun şartları şunlardır:
=>Birden çok fiilin bulunması: Zincirleme suçun varlığından bahsedebilmemiz için her biri ayrı ayrı suç oluşturan birden çok fiilin bulunması gerekir. Her fiilin tek başına suç olması gerektiği için suç ile kabahat teşkil eden fiiller arasında zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Zincirleme suç hem icrai hareketlerde hem de ihmali hareketlerde mümkün olabilir(Yargıtay da kabul etmektedir). Eğer zinciri oluşturan suçlardan biri ihmali biri icrai ise de zincirleme suç kabul edilir fakat ihmali hareket ayrı bir suç oluşturmazsa. Birden fazla suçların hepsi teşebbüste kaldıysa veya bazıları tamamlanıp bazıları teşebbüste kalırsa da zincirleme suç gerçekleşebilir.
**Zincirleme suçlarda zamanaşımı süresi son suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.**
**Zincirleme suç hükümleri kişinin, suç işleme kararının icrası kapsamında değişik zamanlarda aynı suçu bir kişiye karşı farklıiştirak statüsünü oluşturacak şekilde işlediği durumlarda da uygulanbilir.**
=>Fiilin her birinin aynı suçu oluşturması: Fiillerden bazıları farklı suçları oluşturuyorsa zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Aynı suç derken kast edilen ilk suç ile ikinci suç arasında korunan hukuki değer, tipikliğin maddi ve manevi unsurları bakımından aynılıktır. Birden çok aynı suçun farklı zamanlarda işlenmesidir.
=> Aynı suçun birden çok kez aynı kişiye işlenmesi: Zincirleme suçun varlığı için işlenen suçların hepsinin mağdurunun aynı kişi olması gerekir.
=>Birden çok suç işleme kararının icra kapsamında gerçekleştirilmesi: Aynı suçun bir suç işleme kararının icrası dahilinde birde çok işlenmesi zincirleme suçta sübjektif unsuru oluşturur. Eğer böyle bir bağ yoksa ya da kopmuşsa zincirleme suç yok demektir.
Zincirleme suçun şartlarının gerçekleşmesi halinde işlenen suçlardan dolayı faile sadece bir suçun cezası verilir fakat bu ceza dörtte birden dörtte üçüne kadar artırılır.