HUKUKİ İŞLEMİN TÜRLERİ, UNSURLARI, HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
HAkların kazanılması ve kaybedilmesi üç şekilde gerçekleşebilir:
-Hukuki Olay
-Hukuki Fiil
-Hukuki İşlem ile olur.
HUKUKİ OLAY: Hukukun sonuç bağladığı olaylardır.Bağlanmadığı olay hukuken önemsiz veya hukuk dışı olaydır.
HUKUKİ FİİL: Hukuki sonuç bağlanmış olan insan fiilleridir.Hukuka uygun veya hukuka aykırı fiiller olarak ikiye ayrılır.Hukuka aykırı fiiller haksız fiiller ve borca aykırılıktır.Hukuka uygun fiiller ise irade açıklamaları,bilgi açıklamaları ve duygu açıklamalarıdır.
A.İrade Açıklamaları: İradeyi dış dünyaya bildiren fiillerdir.
- Hukuki İşlemler: Hukuk düzeninin bildirilen beyanı tanımasıdır.
- Hukuki İşlem Benzeri Fiiller: Beyanda bulunanın iradesinden bağımsız olarak hukuki sonuç bağlanması.
- Maddi Fiiller: İradeye uygun olarak dış dünyada maddi değişikliğin hukuki sonuca bağlandığı durumlar.
B. Bilgi Açıklamaları: Hukuki sonuç bağlanan bir duruma görüş beyan edilmesidir.
C. Duygu Açıklamaları: Hukuk düzeninin bir duyguya hukuki sonuç bağlamasıdır.
HUKUKİ İŞLEM:
Hukuki İşlem Çeşitleri:
1.Hukuki İşleme katılan Sayıya Göre:
•Tek taraflı hukuki işlem-İki veya çok taraflı hukuki işlem
Tek taraflı hukuki işleme örnek vakıf kurma ve vasiyetname yapma.İki veya daha fazla olana örnek sözleşme ve kararlar olarak ikiye ayrılır.
Sözleşme: Borç sözleşmesinden ya da medeni hukukun diğer alanlarına ilişkin sözleşmeler olarak ikiye ayrılır.Sözleşme;hukuki sonuca yönelik,birbirine uygun ve karşılıklı irade beyanından oluşan hukuki işlemlerdir.
Karar: Kişi topluluklarında hukuki sonuç için,yeter sayıda kişinin iradelerini ortak şekilde açıklamalarını meydana getiren hukuki işlemdir.
2.Hukuki İşlemin Sonuçlarına Göre
•Kişi Varlığına İlişkin Hukuki İşlemler: Kişilerle ilgili olan,kişisel ilişkileri düzenleyen hukuki işlemlerdir.Nişanlanma,evlenme,evlat edinme..
•Mal Varlığına İlişkin Hukuki İşlemler: Mal varlığı azalan taraf için borçlandırıcı veya tasarruf işlemi artan taraf için ise kazandırıcı işlem denir.
Borçlandırıcı İşlem: Davranışta bulunmayı kabul ettiği işlemlere denir.Yerine getirileceği söylenen davranış,borcun konusunu oluşturur ve edim şeklini ifade eder.
Tasarruf İşlemler: Malvarlığı aktifinde olan belirli hakkı başkasına devreden,içeriğini sınırlayan,değiştiren veya bitiren işlemlere denir.
Kazandırıcı İşlem: Kişinin başkasına hukuki işlemle malvarlığı değeri sağlamasıdır.Kazanının aktifi artabilir ya da pasifi azalabilir.Karşılıklı veya karşılıksız olabilir.Kazandırma hukuki işlemle ya da maddi fiille olur.
Kazandırıcı İşlemin Hukuki Sebebi: Hukuki sebepler ifa sebebi,alacak sebebi,bağışlama sebebi olabilir.Kazandırma ile borcun ifasına ulaşmak istenebilir.Kazandırmayı karşı tarafın da kazandırma yapması amacıyla yapılmış olabilir.Kazandırmayı sadece karşı tarafın malvarlığını karşılıksız olarak çoğaltmakla yapmış olabilir.
Hukuki İşlemin Unsurları: Hukuki işlemin iki temel unsuru vardır.Bunlar irade beyanı ve irade beyanının içeriğine uygun sonucun hukuk düzenince tanınmasıdır.
İrade Beyanı: Hukuki sonuca yönelen arzunun açıklanmasıdır.
İrade Beyanı Çeşitleri:
Açık İrade Beyanları-Örtülü İrade Beyanları
Yönetilmesi Gerekli İrade Beyanı-Yönetilmesi Gerekli Olmayan İrade Beyanı
Doğrudan İrade Beyanı-Dolaylı İrade Beyanı
Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları
Bütün Hukuki İşlemlerde Gerekli Olan Geçerlilik Unsurları
Ehliyet: Kural olarak sadece hak ehliyeti olanlar hukuki işlem yapmaktadır.Hak ehliyetine sahip birinin hukuki işlem yapabilmesi için fiil ehliyeti de bulunmalıdır.Tüzel kişilerde kuruluş işlemleri tamamlanınca hak ehliyeti tanınır.
Hukuki işlem genel ahlaka,kamu düzenine ve emredici hukuk kurallarına uygun olmalıdır.
Hukuk işlemi yapılan konunun imkansız olmaması gerekir.
Yapılan irade beyanının sağlıklı(hata,tehdit,hile olmaması) olması gerekir.
Hukuki işlemin muvazaalı(hukuki işlemin sonuç
doğurmaması veya olması gerekenden farklı hukuki işlem doğurması) olmaması gerekir.
Bazı Hukuki İşlemlerde Gerekli Olan Geçerlilik Unsurları:
- Geçerlilik şekline uygun hukuki işlemlerde bulunulması gerekir.
- Tasarruf işlemlerinde işlemi yapanın tasarruf yetkisine sahip olması gerekir
- Sebebe bağlı tasarruf işlemlerinde geçerli hukuki sebebin varlığı olması gerekir.
- Karşılıklı sözleşmelerde aşırı yararlanma bulunmaması gerekir.
- Genel işlem şartları olan hukuki işlemlerde kanunun sınırları dışına çıkılmaması gerekir.
Hukuki İşlemlerin Geçersizliği:
Yokluk: Hukuki işlemin kurucu unsurlarınının bulunmamasıdır.Yokluk her zaman herkese karşı ileri sürülebilir,Yokluk kendiliğinden meydana gelir.Yokluğu hakim re`sen dikkate alır.
Kesin Hükümsüzlük: Geçerlilik şartlarından bazılarında eksiklik olmasında kesin hükümsüzlük(butlan) meydana gelir.Kesin hükümsüzlük her zaman her kişiye karşı ileri sürülebilir.Kendiliğinden meydana gelir.(evlenme ve ölüme bağlı tasarruflar hariç) Hakim re`sen dikkate alır.
Kısmı Kesin Hükümsüzlük: Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması diğerlerinin geçerliliğini etkilememektedir.Fakat bu hükümler olmazsa sözleşmenin olmayacağı açıkça anlaşılırsa sözleşme tamamen kesin hükümsüz olur.
İptal Edilebilirlik: Gerçekleşmesinde sakatlık doğurduğunda hukuk düzeninin,hukuki işlemin bir tarafına hukuki işlemi iptal ederek hükümsüz kılma imkanı tanımasıdır.İki tür iptal edilebilirlik vardır.Düzelebilir hükümsüzlük,hukuki işlem kurulduğunda geçersizdir.İptal hakkı kullanılmazsa işlem geçerli hale gelir.Bozulabilir hükümsüzlük,hukuki işlem kurulduğunda geçerlidir.
Noksanlık: Kurulan hukuki işlemin hüküm ifade edilmesi için bir unsurla tamamlanmasının gerekme durumudur.Noksan hukuki işlem askıdadır.Gerçekleşirse hüküm ifade eder fakat gerçekleşmeyeceği kesinse işlem tamamen hükümsüzleşir.
Nispi Etkisizlik: Bir tasarruf işleminin işlemi yapanlar arasında geçerli olmasına rağmen işlemin hukuki sonuçlarının bazı kişilere ileri sürülememesidir.Mesela iflas eden kişinin,iflas masasına giren mallara ilişkin yaptığı tasarruf işlemleri,onun alacaklarına karşı hüküm ifade etmez.(iik. m,191)
