HUKUK SİSTEMLERİ
Günümüzde çeşitli ülkelerde, dört farklı hukuk sistemi uygulanmaktadır. Bu hukuk sistemleri tarihsel süreçte gelişme göstermiş ve farklı kaynaklara dayanan hukuk sistemleridir.
1) KARA AVRUPASI HUKUK SİSTEMİ
Diğer bir ismiyle KITA AVRUPASI hukuk sistemi dendiğinde, İngiltere hariç diğer Avrupa devletleri anlaşılır. Almanya, Fransa, İsviçre, İspanya vs. gibi kökenini Roma Hukukundan alan ülkeler ve Türkiye’de bu hukuk sistemini kullanmaktadır.
– KARA AVRUPASI HUKUK SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
Bu hukuk sistemini kullanan ülkeler arasında elbette farklılıklar vardır ancak kesin çizgilerle belirlenmiş ortak özelliklerini işleyeceğiz.
- YAZILIDIR
Kara Avrupası Hukuk Sistemi büyük ölçüde yazılı kaynaklardan (mevzuattan) meydana gelir. Yazılı olmayan örf-adet kuralları bu hukuk sisteminde yardımcı kaynak olarak görülmektedir.
- İÇTİHAT ASIL KAYNAK DEĞİLDİR
Mahkemelerin verdiği karalar ne kendisini ne de diğer mahkemeleri bağlamaz. Bir olayda bir karar veren mahkeme başka bir zaman aynı tarz bir olayda bambaşka bir karar verebilir. İçtihat bu hukuk sisteminde sadece yardımcı kaynaktır.
- ÖZEL HUKUK KAMU HUKUKU AYRIMI GÖZETİLİR
Roma Hukuku kaynaklı olduğundan bu hukuk sisteminde özel hukuk ve kamu hukuku ayrımı yapılır. Bu yüzden yargı ayrılığı da mevcuttur. İdari Yargı kamu hukuku alanına, Adli Yargı ise özel hukuk alanına ilişkin mahkemeleri görür.
2) ANGLO-SAKSON HUKUK SİSTEMİ
İngiltere de doğuşu başlayan bu hukuk sistemi, İngiltere’nin sömürgesi olan ülkelerde; ABD, Güney Afrika, Avusturalya ve Hindistan gibi ülkelerde de uygulama alanı bulmaktadır.
– ANGLO-SAKSON HUKUK SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
- TEDVİN EDİLMEMİŞTİR
ANGLO-SAKSON Hukuk Sistemi yazılı kaynaklardan çok örf adet kuralları ve mahkemenin verdiği içtihat kurallarından oluşun, yazısız ve geleneğe dayanan bir hukuk sistemidir.
Ülkeden ülkeye farklılıkları mevcuttur. Örneğin İngilizlerin yazılı bir anayasası yoktur fakat Anglo-Sakson Hukuk Ssitemini uygulayan bir diğer ülke Amerika’nın anayasası yazılıdır.
- İÇTİHADİ NİTELİKTEDİR
İçtihat bu hukuk sisteminde ana kaynaklar arasında yer almaktadır. Bir mahkemenin aldığı karar hem kendisini hem de diğer mahkemeleri bağlayıcı niteliktedir. Emsal karar teşkil eden kurallara uyulması zorunludur.
- KAMU-ÖZEL HUKUK AYRIMI YOKTUR
Bu sistemde hukuk bütün dalları ve çeşitleriyle aynı hukuk sistemi içerisinde incelenir. Kamu hukuku ve özel hukuk ayrımına gidilmez. Buna bağlı olarak da yargı birliği ilkesi geçerlidir. Mahkemeler adli-idari şekilde ayrım göstermez.
3) İSLAM HUKUKU SİSTEMİ
– İSLAM HUKUKUNUN KAYNAKLARI a) KURAN
Kuran islam hukukunun ilk ve en önemli kaynağıdır. İslam Hukukunun kurallar kademelendirmesinde en üst sırayı alır.
Kuran bir bütün olarak değil, parça parça indirilmiştir ve yazısız olarak vahiy yoluyla gelmiş, daha sonra yazılı hale getirilmiştir.
- SÜNNET-HADİS
Sünnet, Hz Muhammed’in fiilleri; Hadis ise Hz. Muhammed’in sözleri olarak nitelendirilir. Hadis ve sünnet İslam hukukunun ikinci kaynağı olarak ve Kuran’ın yardımcısı, gerektiği yerlerde açıklayıcısı olarak nitelendirilir. Kuranda bulunan bazı farzların yapılış biçimleri sünnet ile açığa kavuşturulur.
- İCMA
Belirli dönemlerde yaşamış İslam fıkıhçılarının ve alimlerinin verdikleri ortak karara icma denir. İcma bağlayıcı ve gelecek nesillere ışık tutucu bir İslam Hukuku kaynağıdır.
- KIYAS
Ortaya çıkan bir sorunun ayet veya hadislerde kesin hükmü bulunmadığı durumlarda, ilgili ayet veya hadislerin yorumlanarak ve kıyasa başvurularak sorunu çözmeye içtihat, bunu yapan kişiye müçtehit ve yorumlama işlemine de kıyas adı verilmektedir.
4) SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ
1917 tarihinde Rusya da yapılan Bolşevik İhtilali sonrası uygulanmaya başlanan, hukukun yönetenlerin elinde tamamen bir araç gibi kullanıldığı, özel hukuku oldukça kısıtlayan ve kamu hukukuna büyük ölçüde yer açan, günümüzde varlığı sona ermiş bir hukuk sistemidir.
