Hukuk Başlangıcı 1. Hafta

HUKUKUN TOPLUMDAKİ FONKSİYONU
A.Hukukun Adalet Fonksiyonu:
Hukukun amacı, adaleti sağlamak ve adalete hizmet etmektir.
Adaletin Çeşitleri
1.Sınıflandırma:
 Sübjektif Adalet-Soyut ve geniş anlamdaki adalettir.
 Objektif Adalet-Somut ve dar anlamdaki adalettir.
2.Sınıflandırma:
 Denkleştirici Adalet-Mutlak eşitliği esas alan adalet türüdür. Genellikle özel hukukta kullanılır.
 Dağıtıcı Adalet-Mutlak değil nispi(görece) eşitliği esas alır. Çoğunlukla kamu hukukunda kullanılır.
 Hakkaniyet (Nasfet, Nefaset)-Adaletin merhametle yumuşatılmış halidir. Genel kuralın özel
durumlarda yol açacağı adaletsizliği önler.

Ek bilgi- Hakkaniyete Türk İmparatorluk döneminde “istihsan” denilirdi. İstihsan; bir şeyi güzel yapmak,
iyi yapmak anlamlarına gelir.
 Sosyal Adalet-Adaletin toplumsal yönüne denilir.
B.Hukukun Toplum İhtiyaçlarını Karşılama Fonksiyonu:
Hukuk, topluma hizmet etmeyi ve toplumun faydasını gözeterek insanları mutlu etmeyi amaçlar.
C.Hukukun Toplum Düzenini ve Güvenliği Sağlama Fonksiyonu:
Toplumun olduğu yerde düzen olması şarttır. Bu düzen de hukuk yoluyla sağlanır.
Formalizm(Şekilcilik)-Hukuki güvenliği sağlayan en önemli araçlardan biridir. Mantıki sistematik düzen
anlamına gelir. Ölçüsüzlük ve keyfiliği önler.

SOSYAL HAYATTA ÇEKİŞME VE HUKUK
A.Hukuk-Ahlak Kuralları İlişkisi:
*Ahlak, hukuku denetler.
*Yaptırımları farklıdır.(Hukuk-maddi, Ahlak-manevi)
*Her hukuk kuralı ahlakla ilgili olmayabilir.
*Ahlak eğer dışa yansımamışsa hukuku ilgilendirmez.
*Aralarında benzerlikler vardır.
*Kaynakları farklıdır.
Ahlak kuralları 2’ye ayrılır:
 Sübjektif ahlak- Kişiseldir. İçe dönüktür.
 Objektif ahlak- Toplumsaldır. Dışa dönüktür.
B.Din-Hukuk İlişkisi:
Kanunlar az çok içinde bulunduğu toplumun inançlarından etkilenir.
C.Hukuk-Örf Adet İlişkisi:

Örf- adetin pozitif hukukumuzda yer alabilmesi için şu 3 unsuru bulundurması gerekir:
 Hukuki Unsur- Örf-adetin hukuka aykırı olmaması. (Devlet desteği ya da müeyyide unsuru da denilir.)
 Objektif Unsur- Örf-adetin sürekli(kadim) olması.
 Sübjektif Unsur- Örf-adetin toplum tarafından kabul edilmiş olması ve bu konuda genel bir inanca
sahip olunması.
D.Görgü Kuralları:

Hukuka İtaat Etme Nedenleri:

1. Hukukun dinin içinde olduğu aylayış için hukuka itaat etmek dine itaat etmek sayılır.
2. Cezaların korkutucu olması.
3. Saygınlığı kaybetmemek için.
4. Vicdanen rahatsız olmamak için.
5. Devletin dirlik ve düzenliğini sağlamak için.

Hukukun Tanımı:
Hukukun terim olarak iki anlamı vardır:
 Objektif anlamı- Toplumu düzenleyen, uyulması zorunlu bağlayıcı kuralların bütünüdür.
 Sübjektif anlamı- Toplumda yaşayan insanların yasadan doğan yetkileridir. Buna hak da denilir.
Hukukun iki boyutu vardır:
 Nedensellik(kozalite) boyutu- Hukukun temelindeki sosyolojik sebeplerdir. Örf-adetle ilgilidir.
 Amaçsal(gai/finalite) boyutu- Bireyi ve toplumu adalete, yüksek insani amaçlara sevk eden boyutudur.

Hukuk ekollerine göre hukuk tanımları:
 Doğal hukuk anlayışına göre hukuk- Aklın ürettiği tabiata uygun kurallardır.
 Hukuki pozitivizm akımına göre hukuk- Devletin koyduğu emir niteliğindeki kurallardır.
 Realist hukuk okuluna göre hukuk- Mahkemelerin anlaşmazlıkları çözmesiyle ilgili uygulamalarıdır.
Hukukun şekli ve amacı açısından tanımı:
 Şekli- Toplumu düzenleyen, devlet müeyyidesiyle desteklenen kurallardır.
 Amacı- Toplumun faydası için yetkili makam tarafından konulan müeyyideli kurallardır.
Hukukun 4 özelliği vardır:
*Normatiftir.
*Düzenleyici, şekilci ve süreklidir.
*Müeyyidesi vardır.
*Müessese(kurum) olma özelliği vardır.

Hukuk ve Bilgi: Bilginin 4 türü vardır. Akıl, deney, sezgi ve vahiy. Bunlara ‘ana bilgi metotları’ denir.
Hukuk Kuralları: Beş çeşittir.
1.Emredici
2.Tarif edici(tanımlayıcı)

3.Tamamlayıcı(yedek)
4.Yorumlayıcı
5.Ortadan kaldırıcı(ilga edici)
Hak Kavramını Açıklayan Teoriler:
*İdare teorisi
*Faydacı(Menfaat, maslahat, mevzuat) teorisi
*Karma teori
*Analitik teori
*Beyan teorisi

HUKUKTA YORUM VE METOTLARI
A. Yorum Türleri:
 Yasama yorumu (resmi yorum)- Yorum işini devletin yapıyorsa resmi yorumdur. Yorumu meclis
yaparsa buna yasama meclisinin yorumu denilir. Herkesi bağlar.
 Yargı yorumu (adli yorum)- Yüksek mahkemelerin yaptığı yorumdur.
 Bilimsel yorum- Bilim adamlarının(doktrinin) yorumudur. Bağlayıcı değildir.
B. Yorum Yöntemleri:
 Sözel yorum- Normun Türkçedeki anlamının(lafzı) uygulanması.
 Tarihsel (sübjektif) yorum- Kanunun çıkarılma sebebinin ve kanun koyucunun amacının
araştırılmasıdır.
 Mantıki-Sistematik yorum- Kanun maddesinin hukuki mantığı ve hukuk sistemindeki yerinin
araştırılmasıdır.
 Amaçsal (objektif, teleolojik, sosyolojik) yorum- Kanunun o anki duruma göre yorumlanmasıdır.
İleriye doğru yorumdur.
 Kavramcı yorum- Yorumlarken hukuk birliğinin sağlaması için çabalanmasıdır.
 Menfaatler içtihadı- Kanun boşluğunun o anki duruma göre doldurulmasıdır.
C.Kanunda Boşluk:

1. Kanunda boşluk- Pozitif hukukta hüküm olmamasıdır.
    Açık boşluk- Olaya uygun bir norm olmamasıdır.
    Kapalı(gizli) boşluk- Var olan normun adaleti sağlamıyor olmasıdır.
    Hüküm içi boşluk- Hükmün uygulanmasında boşluk olmasıdır. Yorumla çözülebilir.
2. Görünüşte(kazip) boşluk- Kanun boşluğu varmış gibi görünür ama bu boşluk doldurulamaz. Yalancı boşluk
   ya da kanununa karşı boşluk, gerçek bir boşluk değildir.
   D. Yorumlamada Bazı Mantık Kuralları:

• Kıyas
• Öncelik
• Aksi ile ispat
  Hukukun Kaynağı:
  Birinci görüş- Üstün iradedir, kudrettir.
  İkinci görüş- İnsan aklı veya toplumdur.

Hukukun 4 Boyutu:

1. Hukuk Tarihi- Geçmişteki hukukları inceler.
   *Roma Hukuku
   *İngiliz(anglo-sakson) hukuku
   *Yahudilik hukuku
   *Hıristiyanlık ve kilise hukuku
   *İslam hukuku
2. Pozitif Hukuk(Dogmatik, müsbet hukuk)- Şimdiki hukuku inceler.
   *Kanuni hukuk
   *Geleneksel(teamüli) hukuk

• Yargısal(kazai) hukuk

1. Hukuk Felsefesi- Hukukun etik boyutunu inceler.
2. Hukuk Sosyolojisi-
   *Sosyolojik okul
   *Utilitarist(faydacı) okullar
   *Marksizm(Karl Marks)
   *Tarihci hukuk okulu
   Hukuk Ekolleri:
   1.Doğal Hukuk Okulu- Olması gereken (ideal) hukuktur. Çağlara göre değişim çizgisi: Kadim, dini, akli
   hukuk ve doğal hukukun rönesansı şeklinde 4’e ayrılır.
   2.Yorumcu Hukuk Okulu- Buna göre hukuk kanunlarda oluşur, doktrin ve mahkeme uygulaması
   önemsizdir.
   3.Tarihci Hukuk Okulu- Doğal hukuka karşı doğmuştur. Geleneğe bağlıdır. Hukukun kaynağını halkın ruhu
   kabul eder. Kanunlaştırmaya karşılardır. Buna göre hukuk 3 aşamada doğar.
   *Gelenek hukuk aşaması
   *Hukukçular hukuku aşaması
   *Kodifikasyon aşaması
   4.Faydacı Hukuk Okulu-
   5.Hukuki Pozitivizm Okulu-
   6.Sosyolojik Yaklaşım- Yaşayan hukuk ve örf-adet önemlidir. Hukukun ağırlığı topluma aittir.
   7.Realist Hukuk Akımı- Mahkemelerin uygulaması(ictihat) hukuk kurallarıdır.
   8.Çoğulcu Görüş