Her Ekonominin Ana Sorunları
Tüm ekonomik faaliyetler ihtiyaçlar ile kaynaklar arasındaki dengesizliği azaltarak insan vefanı
arttırma yönelmiştir. Bu gayretleri kısaca kıtlıkla savaş denilmektedir. Her toplum hangi ekonomik
sistemi kabul etmiş olursa olsun kıtlığa karşı yapmak zorunda kaldığı savaşta üç temel sorunun
çözümünü en iyi şekilde sağlamakla karşı karşıyadır. Bu üç temel sorun şunlardır;
- Tam Kullanım Sorunu: Kıt olan mevcut kaynakların tümünün üretim faaliyetinde görev
almasını sağlamaktır. Üretim faktörlerinin bir kısmının zaman zaman atıl kalmasının nedeni
ekonomik krizlerdir. Şimdiye kadar dünyada yaşanan en büyük ekonomik kriz 1929 Dünya
Ekonomik krizidir. Ülkemizde ise 1929 Dünya Ekonomik Krizinden bu yana ekonomi
politikalarında değişiklere neden olabilecek büyüklükte 5 kriz yaşanmıştır. Bir ekonomide tüm
üretim faktörleri üretime koşulmasına “Tam kullanım (Tam istihdam)” denilmektedir. Eğer bir
ekonomide ki mevcut üretim faktörlerinin bir kısmı herhangi bir nedenle üretime
katılamıyorsa yani atılsa buna “Eksik kullanım (eksik istihdam)” denilmektedir.
Üretim olanakları eğrisinin altında herhangi bir noktadaki üretim bileşimi, kaynakların
tümünün üretime koşulamaması halindeki üretim düzeyini ifade etmektedir. Bu gibi
durumlarda ekonomide tam istihdam sağlanamamış, bir kısım kaynaklar atıl kalmış olduğu
için üretim düzeyi de düşmüştür. - Etkin Kullanım Sorunu: Mevcut kaynakların toplum ihtiyaçlarını en iyi karşılayacak tarzı
üretime koşulmasıdır. Kaynakların kıt ve kıt olan kaynaklarında alternatif kullanım
olanaklarının bulunması bunların üretime koşulmasında isabetli karar alınması sorununu ön
plana çıkarmaktadır. Kıt kaynakların etkin kullanımını sağlamaya dönük bu seçim kararlarının
neler olduğunu dört temel sorunun yanıtlarında yatmaktadır;
A. Hangi mal ve hizmetler ne kadar üretilecektir?
Üretilmesi muhtemel çeşitli mallardan hangilerinin üretileceğinin saptanması en önemli
sorunlarından bir tanesidir. Hangi mallar üretilecektir sorusunun yanıtı sağlıklı bir şekilde
verilmemişse, o ekonomide aranan bazı malların üretimi söz konusu olmayacaktır.
Üretilmesine karar verilen malların ne miktarda üretileceğidir. Ne miktarda üretilecektir
sorusunun yanıtı sağlıklı bir şekilde verilmezse bazı malların yokluğu çekilir. Sokaklara taşan
uzun kuyruklar oluşur. Hatta bazı temel malların karne ile dağıtılması kaçınılmaz olur.
B. Üretim hangi üretim faktörlerini yardımı ile hangi yöntemlerle nasıl yapılacaktır?
Bu mal ve hizmetlerin hangi kaynaklar kullanılarak hangi teknolojik yöntemler yardımıyla
üretileceğidir. Ekonomideki kıt üretim kaynaklarının üretime koşulmasından seçilecek üretim
yöntemleri ile toplam üretimin en yüksek düzeye erişilmesi sağlanmalıdır.
C. Mal ve hizmetler kimler için üretilecektir?
Üretilmiş olan mal ve hizmetlerden kimlerin yararlanacağıdır. Daha başka bir değişle
üretilmiş bu mal ve hizmetlerin toplumdaki bireyler arasında nasıl süreceğidir.
Ekonomideki hangi malların ne kadar süreceğini saptanmasında o ekonomideki gelir
dağılımı etkin olacaktır.
D. Ekonomik Etkinlik: Nelerin nasıl ve kimler için üretileceği kararlarının alınmasında
ekonomideki kıt kaynakların toplum refahını en üst düzeye çıkaracak şekilde üretimi
konuşulması ve üretilen mal ve hizmetlerin bireyler arasında en hakça dağılımının
sağlanması amacına yönelmek gerekir. Hem kaynak kullanımında hem de gelir
dağılımında etkinlik sağlandığı zaman, ortak etkinlikte denilen ekonomik etkinlik
sağlanmış olur. Üretimde etkinliğin sağlanması bir toplumda var olan kaynaklarla en
yüksek üretim üzerine yerleştirilmiş olmayı ifade eder. Eğer üretimde etkinlik
sağlanmışsa bir maldan daha özür etmeden bir diğer maldan daha fazla üretmek
mümkün değildir. Üretimde etkinlik üretimin üretim olanakları eğrisi üzerindeki
noktalardan herhangi birinin gerçekleşmesi halinde söz konusudur. Bölüşümde
etkinlik ise bir toplumda toplam üretimin üretime katılanlar arasında en iyi
dağılımının yapılmış olması halini ifade etmektedir.
- Üretim Kapasitesinin Arttırılması: Bir ülkedeki teknik gelişmeler, yeni hammaddelerin keşfi,
sermaye mallarının ve aktif nüfusun artması tüm mallardan daha fazla üretilmesine neden
olacaktır. Gerçekte bir ülkede bir yılda üretilen mal ve hizmet miktarını gösteren üretim
olanakları eğrisi daha sağa kayarak, üretilmesi mümkün mal ve hizmet miktarının artması
olgusuna ekonomik büyüme denilmektedir.
