HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ
Bir şahsın,bir hakkın sahibi durumuna geçmesine hakkın iktisabı yani kazanılması denir
Bir hak sahibinin elinde bulundurduğu hakkın kendisinden çıkmasına ise hakkın kaybedilmesi denir.
Hakların kazanılması ya da kaybedilmesi hukuki bir olay,hukuki fiil ya da hukuki bir işlem sonucunda gerçekleşir.
HUKUKİ OLAY , HUKUKİ FİİL VE HUKUKİ İŞLEM KAVRAMLARI
HUKUKİ OLAY: Hukukun kendisine bir sonuç bağladığı olaylara denir.Günlük yaşamda karşılaştığımız olayın çoğunluğu hukuki nitelikte değildir.
!!! Ama bazı olaylara daima hukuki bir sonuç bağlıdır.
Örnek: İnsanın doğması,ölmesi ve mirasının başkalarına geçmesi hukuki sonuçları doğurur.
!!! Bazı olaylara ise her zaman hukuki bir sonuç yüklenmeyebilir.
Yıldırımlı sigortalı apartmana yıldırım düşmesi halinde bu durum hukuki sonuçları doğurabilirken yıldırım sahipsiz herhangi bir araziye düşmesi halinde hukuki sonuç doğurmaz.
HUKUKİ FİİL: Kendilerine hukuki sonuç bağlanmış insan iradesinle ortaya çıkmış fiillerdir. Hukuka uygunluk veya ayrılıklarına göre değerlendirilirler.
Hukuka aykırılık fiilerde hukuki sonuç failin sorumluluğu şeklinde ortaya çıkar
Hukuka ayrılık haksız fiil adını taşır ya da bir borcun ihlali şeklinde ortaya çıkar.
Hukuka uygun fiilerin bazılarında hukuk düzeni, fiille failin arzusunu değerlendirerek hukuki sonuca bağlamıştır.Buna hukuki işlem denir.(İrade beyanı + İrade beyanına uygun hukuki sonuç)
Bazılarında ise failin arzusu dikkate alınmayarak o fiil için uygun sonuç öngörülmüştür
Hukuki fiillerde kişiler;
Bir duygularını açıklarlar -> Bir kişinin zina yapan eşini affettiğini açıklaması (MK m.161/f.3)
Bir düşünce veya kanaatini açıklar -> Alınan ürünün ayıplı çıktığının bildirilmesi
Arzusunu,iradesini açıklar -> Bir sözleşme yapma arzusunun açıklanması (BK m.1)
İrade açıklamasının belirli bir hukuki sonuç doğurması için hukuk düzeninin uygun görmesi ve kişilerin iradeleri ve hukuki sonuç doğuracağına dair arzularının olması gerekir.
Arzu açıklaması hukuki değil de fiili bir sonuca yöneldiği halde hukuk düzeni o açıklamaya hukuki bir sonuç bağlıyorsa buna hukuki işlem benzeri fiil denir.Kişinin arzusundan bağımsız bir şekilde gerçekleşir.
Örnek:Alacaklının borçluya bir ihtar çekerek alacağını talep etmesi sonucu borçlunun temerrüde düşmesi (BK M.117)
Maddi fiil, bir irade açıklamasına yönelik olmayan, iş ve emek açıklaması oluşturan fiillerdir.İrade beyanı olmadan doğrudan doğruya kanunlarla ortaya çıkar.
X Y’ye ait ham yeşim taşını yontup işleyerek Buda heykelciği yaparsa MK m.775 işler.
!!!! Hukuki işlemlerle ilgili kurallar hukuku işlem benzeri fiillere de kıyasen uygulanır.
Maddi fiillerde böyle bir durum yoktur
Hakların irade beyanında şekillenen arzuya uygun olarak kazanılması/kaybedilmesi hukuki işlem yoluyla olur.
HUKUKİ İŞLEMLER
A.GEREKLİ İRADE BEYANI ADEDİ BAKIMINDAN:
a.)TEK TARAFLI :Arzu edilen hukuki sonucun gerçekleşmesi için tek kişinin irade beyanı yeterlidir.
Vasiyetname yapma,vakıf kurma
!b.)İKİ YA DA ÇOK KİŞİ TARAFLI (SÖZLEŞMELER):Arzu edilen hukuki sonucun ortaya gelebilmesi için iki kişinin karşılıklı ve birbiriyle uyumlu irade beyanı vermesi gerekir.
c.)KARARLAR:Kişi topluluğunda hukuki bir sonuca ulaşabilmek için yeter sayıdaki kişinin (oy çokluğu aranır bu katılımcıların yarısından bir fazladır) iradelerini uyumlu şekilde açıklamalarıyla oluşur.Kanun ya da topluluğa göre yeter karar sayıları değişiklik gösterebilir. Kararın oluşumunda yer alan irade beyanları, sözleşmeden farklı olarak karşılıklı olmayıp, bir merkeze yönelmiştir.
d.)MÜŞTEREK :İrade beyanının birden fazla kişinin beyanlarıyla birleşmesiyle oluşur.
Bir tarafın irade beyanının birden çok kişinin iradeleriyle oluştuğu gibi tek taraflı bir hukuki işlemde(kira sözleşmesinin feshi) bu beyanı yapacak kişilerinden birden çok irade beyanının bir araya gelmesiyle de olur.
! Müşterek hukuki işlemler taraf sayısında etkili değildir
B.İRADE BEYANININ YÖNETİLMESİNE GÖRE;
YÖNETİLMESİ GEREKENLER:İrade beyanı herhangi bir kişi ya da makama yöneltilir.Yenilik doğuran hakların kullanılması daima yöneltilmiş bir irade beyanı gerektirir.
Mirasın reddi ilgili makama iletilirken bir sözleşmenin feshi kişiye yöneltilir.
Bazı hukuki işlemlerin olması içinse makam ya da kişiye yöneltilmesi şart değildir.
Örnek :El yazısıyla yazılmış vasiyetnamenin kasada saklanması -> Tek taraflı geçerli bir hukuki işlemdir.
