TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ
II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
A. Genel olarak
Madde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
- KANUN YAPMAK
Kanun yapma; yeni kanunların çıkarılmasını, mevcut kanunların değiştirilmesini veya yürürlükten kaldırılmasını ifade etmek için kullanılabilir. Yasama süreci, teklif, müzakere, karar ve yayın aşamalarını içerir.
- TEKLİF
MADDE 88.– Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir.
- GÖRÜŞME
MADDE 88.f\2– Kanun tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülme usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir.
MADDE 97.– Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki görüşmeler açıktır ve tutanak dergisinde tam olarak yayımlanır.
- KABUL
Madde 96 –Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.
- YAYIMLANMA
MADDE 89.– Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları onbeş gün içinde yayımlar.
(Değişik: 3.10.2001-4709/29 md.) Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir. Bütçe kanunları bu hükme tâbi değildir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır; Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.
- ÖZEL NİTELİKLİ KANUNLAR
Doğrudan Anayasa tarafından sağlanan özel kanunlar; bütçe ve kesin hesap kanunları, uluslararası anlaşmaların onaylanmasına ilişkin kanunlar ve genel ve özel af kanunları. Bu yasaların yasal çerçevesinin doğrudan anayasayla bütünleşmesinin nedeni, bu konuların hangi kurum tarafından nasıl kullanıldığına dair güvence sağlamaktır.
a. Bütçe Kanunu: Kuvvetler ayrılığına dayanan modern devlet yapısında, yasama organına bütçeyi kabul etme yetkisi verilir.
b. Kesinhesap Kanunu: Kesin hesap kanunu, önceki yıl bütçe kanununun uygulanmasını kontrol eden kanundur.
Milletlerarası Andlaşmaların Uygun Bulunması
MADDE 90.– Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
Genel ve Özel Af İlânına Karar Vermek: Anayasa’nın 87. maddesinde “TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek” yetkisiyle TBMM’ye genel ve özel af yetkisi verilmiştir.
Para Basılmasına Karar Vermek: 1924 Anayasası’nın 26. maddesi hükmü ile para basma yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiştir. 1961 ve 1982 Anayasası’na göre bu yetki TBMM’ye aittir. Anayasanın 87. maddesinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin görevlerinden birinin “para basmaya karar vermek” olduğu hükme bağlanmıştır. Ancak bu yetki 1930 tarihli kanun gereğince Merkez Bankasına devredilmiştir.
Savaş hali ilânı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verme
MADDE 92.– Milletlerarası hukukun meşrû saydığı hallerde savaş hali ilânına ve Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir.
Bilgi Edinme ve Denetim
Anayasa 98.madde– Türkiye Büyük Millet Meclisi; Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.
Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir.
Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.
Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında 106 ncı maddenin beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.
Yazılı soru, yazılı olarak en geç onbeş gün içinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir.
Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.
